Φίλη, εκπαιδευτικός από τα Χανιά, μου απέστειλε ένα κείμενο, το οποίο υπογράφουν οι 21 βαθμοιλογητές του μαθήματος της ελληνικής γλώσσας στις φετινές Πανελλήνιες εξετάσεις και με το οποίο ασκείται κριτική στο θέμα που δόθηκε στους υποψήφιους προς ανάπτυξη. Το αναρτώ, γιατί πιστεύω πως θίγει σημαντικά ζητήματα, που δεν περιορίζονται στο στενό πλαίσιο των εξετάσεων εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο.
Γιάννης Χρυσοβέργης
Γιάννης Χρυσοβέργης
«ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ…»
Ή ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ.
Ως διδάσκοντες έχουμε υποχρέωση να συμβάλουμε στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, κριτικά και ελεύθερα σκεπτόμενων πολιτών, που δεν αποδέχονται έτοιμη γνώση, θέσφατα και εξ αποκαλύψεως αλήθειες. Θεωρούμε λοιπόν απαραίτητο να εκφράσουμε τη γνώμη μας και να ασκήσουμε κριτική στις απόψεις του κειμένου που κλήθηκαν οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου να πραγματευθούν πρόσφατα στις Πανελλαδικές εξετάσεις.
Πρώτο. Το κείμενο υποβάλλει την εντύπωση ότι η αυτομόρφωση και άρα γενικότερα η μόρφωση ταυτίζεται με επαγγελματική ειδίκευση και κατάρτιση. Αυτό συμβαίνει τόσο στο επίπεδο του φανερού όσο και (κυρίως) στο επίπεδο του λανθάνοντος μηνύματος του λόγου(ας πούμε με τις συνυποδηλώσεις, με αυτά που εννοούνται). Το δεύτερο είναι ίσως πιο επικίνδυνο γιατί δεν υπόκειται αυτόματα στον έλεγχο της λογικής. Έτσι υποτιμάται το γεγονός ότι η επαγγελματική προετοιμασία είναι μία μόνο πλευρά της συνολικής μορφωτικής προσπάθειας. Η αυτομόρφωση και η μόρφωση είναι πολύ ευρύτερη, ουσιαστικότερη και συνεχής διαδικασία: Είναι επικοινωνία και αλληλεπίδραση ανθρώπων, είναι κριτικό πνεύμα, ελεύθερη, απροκατάληπτη σκέψη, είναι ευκαιρία ένταξης στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με όρους γνώσης και ελευθερίας, είναι ανάδειξη της αξίας της προσωπικότητας σε αντίθεση με τους μηχανισμούς χειραγώγησης, είναι δύναμη ψυχής, προσπάθεια ψυχοσυναισθηματικής ωρίμανσης και εξανθρωπισμού, είναι προετοιμασία ένταξης στις εργασιακές διαδικασίες με όρους αξιοπρέπειας και ανθρωπιάς, είναι ανάπτυξη αρμονικής σχέσης με τη φύση, το πολιτισμικό περιβάλλον και το ιστορικό παρελθόν.
Δεύτερο. (Αρχικά παρατίθεται ολόκληρη η παράγραφος στην οποία θα εστιαστεί η κριτική): «…Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους επειδή οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς...».
Το νόημα της παραγράφου δεν είναι , κατά τη γνώμη μας, πραγματιστικό. Είναι κανονιστικό και ανάλγητο. Με σκληρότητα απευθύνεται στους νέους: «Ξεχάστε τη μόνιμη απασχόληση. Ξεχάστε ίσως γενικώς την απασχόληση ως δικαίωμα. Εξάλλου αν δεν βρίσκετε εργασία φέρετε εσείς πρωτίστως την ευθύνη που δεν αυτομορφώνεστε. Έτσι είναι η πραγματικότητα. Δε φταίει κανείς. Φταίνε οι τεχνολογικές αλλαγές, που εξαφανίζουν επαγγέλματα. Θα το υποστείτε αυτό «ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες».
Τρίτο. Το κείμενο θεωρεί απόλυτα και μονομερώς τις «επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις» ως «πρωταρχικούς παράγοντες» της εργασιακής περιπλάνησης και αβεβαιότητας. Η συλλογιστική πορεία είναι η εξής: Αλλάζουν οι τεχνολογίες, άρα εξαφανίζονται επαγγέλματα επομένως, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες, οι νέοι άνθρωποι καλούνται να αλλάξουν δυο τρεις φορές επάγγελμα. Γι΄ αυτό πρέπει να αυτομορφώνονται, για να είναι ευέλικτοι (απασχολήσιμοι) στην αγορά εργασίας.
Ναι! Οι επιστημονικές – τεχνολογικές εξελίξεις είναι παράγοντας και μάλιστα σοβαρός των εργασιακών αλλαγών. Δεν είναι όμως «αναπόφευκτη θεϊκή κατάρα»! Έχουμε την υποχρέωση να πούμε καθαρά στους μαθητές και τους γονείς τους: Για την εργασιακή περιπλάνηση και ακόμα χειρότερα για την ανεργία την κύρια και καθοριστική ευθύνη φέρει: το πολιτικό σύστημα στο βαθμό που εναγκαλίζεται και εξυπηρετεί τους (εγχώριους και αλλοδαπούς) ισχυρούς του πλούτου, ο τρόπος διαχείρισης των κοινωνικών υποθέσεων που τοποθετεί το κέρδος πάνω από τους ανθρώπους. Δεν είναι μοίρα των νέων αδυσώπητη η ανασφάλεια, η εργασιακή αβεβαιότητα, η ανεργία! Δεν καταθέτουμε τούτη την ώρα πλήρη κοινωνική πρόταση αλλά οι κοινωνίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία ώστε να εργαζόμαστε όλοι πάνω σε αυτή τη γη, με αξιοπρέπεια και να καλύπτουμε τις θεμελιώδεις ανάγκες μας. Δεν πρέπει όμως να θεωρούμε μοιραία τη θέση μας, αλλά να είμαστε δρώντα πολιτικά υποκείμενα, που δεν αναθέτουν το μέλλον τους σε κανένα αυτόματο μηχανισμό της αγοράς και σε κανένα συστημικό διαμορφωτή της κοινής γνώμης.
Με τις απόψεις που διατυπώνουμε δε διεκδικούμε το αλάθητο. Διεκδικούμε και πραγματώνουμε το δικαίωμά μας να κρίνουμε. Το συγκεκριμένο κείμενο, (ανεξάρτητα από τις προθέσεις και τη λογική της επιστημονικής εργασίας της οποίας αποτελεί διασκευή) είναι κατά τη γνώμη μας, κείμενο ιδεολογικού επηρεασμού μέσα από τις Πανελλαδικές εξετάσεις.
Ή ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ.
Ως διδάσκοντες έχουμε υποχρέωση να συμβάλουμε στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, κριτικά και ελεύθερα σκεπτόμενων πολιτών, που δεν αποδέχονται έτοιμη γνώση, θέσφατα και εξ αποκαλύψεως αλήθειες. Θεωρούμε λοιπόν απαραίτητο να εκφράσουμε τη γνώμη μας και να ασκήσουμε κριτική στις απόψεις του κειμένου που κλήθηκαν οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου να πραγματευθούν πρόσφατα στις Πανελλαδικές εξετάσεις.
Πρώτο. Το κείμενο υποβάλλει την εντύπωση ότι η αυτομόρφωση και άρα γενικότερα η μόρφωση ταυτίζεται με επαγγελματική ειδίκευση και κατάρτιση. Αυτό συμβαίνει τόσο στο επίπεδο του φανερού όσο και (κυρίως) στο επίπεδο του λανθάνοντος μηνύματος του λόγου(ας πούμε με τις συνυποδηλώσεις, με αυτά που εννοούνται). Το δεύτερο είναι ίσως πιο επικίνδυνο γιατί δεν υπόκειται αυτόματα στον έλεγχο της λογικής. Έτσι υποτιμάται το γεγονός ότι η επαγγελματική προετοιμασία είναι μία μόνο πλευρά της συνολικής μορφωτικής προσπάθειας. Η αυτομόρφωση και η μόρφωση είναι πολύ ευρύτερη, ουσιαστικότερη και συνεχής διαδικασία: Είναι επικοινωνία και αλληλεπίδραση ανθρώπων, είναι κριτικό πνεύμα, ελεύθερη, απροκατάληπτη σκέψη, είναι ευκαιρία ένταξης στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με όρους γνώσης και ελευθερίας, είναι ανάδειξη της αξίας της προσωπικότητας σε αντίθεση με τους μηχανισμούς χειραγώγησης, είναι δύναμη ψυχής, προσπάθεια ψυχοσυναισθηματικής ωρίμανσης και εξανθρωπισμού, είναι προετοιμασία ένταξης στις εργασιακές διαδικασίες με όρους αξιοπρέπειας και ανθρωπιάς, είναι ανάπτυξη αρμονικής σχέσης με τη φύση, το πολιτισμικό περιβάλλον και το ιστορικό παρελθόν.
Δεύτερο. (Αρχικά παρατίθεται ολόκληρη η παράγραφος στην οποία θα εστιαστεί η κριτική): «…Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους επειδή οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς...».
Το νόημα της παραγράφου δεν είναι , κατά τη γνώμη μας, πραγματιστικό. Είναι κανονιστικό και ανάλγητο. Με σκληρότητα απευθύνεται στους νέους: «Ξεχάστε τη μόνιμη απασχόληση. Ξεχάστε ίσως γενικώς την απασχόληση ως δικαίωμα. Εξάλλου αν δεν βρίσκετε εργασία φέρετε εσείς πρωτίστως την ευθύνη που δεν αυτομορφώνεστε. Έτσι είναι η πραγματικότητα. Δε φταίει κανείς. Φταίνε οι τεχνολογικές αλλαγές, που εξαφανίζουν επαγγέλματα. Θα το υποστείτε αυτό «ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες».
Τρίτο. Το κείμενο θεωρεί απόλυτα και μονομερώς τις «επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις» ως «πρωταρχικούς παράγοντες» της εργασιακής περιπλάνησης και αβεβαιότητας. Η συλλογιστική πορεία είναι η εξής: Αλλάζουν οι τεχνολογίες, άρα εξαφανίζονται επαγγέλματα επομένως, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες, οι νέοι άνθρωποι καλούνται να αλλάξουν δυο τρεις φορές επάγγελμα. Γι΄ αυτό πρέπει να αυτομορφώνονται, για να είναι ευέλικτοι (απασχολήσιμοι) στην αγορά εργασίας.
Ναι! Οι επιστημονικές – τεχνολογικές εξελίξεις είναι παράγοντας και μάλιστα σοβαρός των εργασιακών αλλαγών. Δεν είναι όμως «αναπόφευκτη θεϊκή κατάρα»! Έχουμε την υποχρέωση να πούμε καθαρά στους μαθητές και τους γονείς τους: Για την εργασιακή περιπλάνηση και ακόμα χειρότερα για την ανεργία την κύρια και καθοριστική ευθύνη φέρει: το πολιτικό σύστημα στο βαθμό που εναγκαλίζεται και εξυπηρετεί τους (εγχώριους και αλλοδαπούς) ισχυρούς του πλούτου, ο τρόπος διαχείρισης των κοινωνικών υποθέσεων που τοποθετεί το κέρδος πάνω από τους ανθρώπους. Δεν είναι μοίρα των νέων αδυσώπητη η ανασφάλεια, η εργασιακή αβεβαιότητα, η ανεργία! Δεν καταθέτουμε τούτη την ώρα πλήρη κοινωνική πρόταση αλλά οι κοινωνίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία ώστε να εργαζόμαστε όλοι πάνω σε αυτή τη γη, με αξιοπρέπεια και να καλύπτουμε τις θεμελιώδεις ανάγκες μας. Δεν πρέπει όμως να θεωρούμε μοιραία τη θέση μας, αλλά να είμαστε δρώντα πολιτικά υποκείμενα, που δεν αναθέτουν το μέλλον τους σε κανένα αυτόματο μηχανισμό της αγοράς και σε κανένα συστημικό διαμορφωτή της κοινής γνώμης.
Με τις απόψεις που διατυπώνουμε δε διεκδικούμε το αλάθητο. Διεκδικούμε και πραγματώνουμε το δικαίωμά μας να κρίνουμε. Το συγκεκριμένο κείμενο, (ανεξάρτητα από τις προθέσεις και τη λογική της επιστημονικής εργασίας της οποίας αποτελεί διασκευή) είναι κατά τη γνώμη μας, κείμενο ιδεολογικού επηρεασμού μέσα από τις Πανελλαδικές εξετάσεις.
2 σχόλια:
Αγαπητοί εκπαιδευτικοί,
επιτρέψτε μερικά σχόλια σχετικά με την ανακοίνωσή σας.
Ως προς το πρώτο σημείο των ενστάσεών σας. έχετε δίκιο. Πράγματι, το κείμενο τείνει να ταυτίσει την αυτομόρφωση με την επεγγελματική ειδίκευση και κατάρτιση, πράγμα που συνιστά εξόχως στενόμυαλη προσέγγιση της αυτομόρφωσης. Προσωπικά όμως δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι, εφ' όσον τόσο καιρό εργάζεστε με γνώμονα τη διαμόρφωση ελεύθερωα σκεπτόμενων πολιτών, οι μαθητές σας έβαλαν τα πράγματα στη θέση τους, ως ελεύθερα σκεπτόμενοι πολίτες.
Διαφωνώ όμως ριζικά μαζί σας ως προς το δεύτερο και τρίτο σημείο των ενστάσεών σας.
Κατ' αρχήν είναι ανιστόρητο από μέρους σας να ισχυρίζεστε ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν εξαφανίζουν επαγγέλματα. Να σας θυμίσω ότι μέχρι πριν είκοσι χρόνια σε όλα καράβια υπήρχαν ασυρματιστές; Σήμερα κανένα καράβι στον κόσμο δεν έχει ασυρματιστή. Κι αυτό είναι μικρό μονάχα δείγμα των επαγγελμάτων που γεννούν κι εξαφανίζουν οι τεχνολογικές εξελίξεις. Κι όταν οι τεχνολογικές εξελίξεις εξαφανίζουν ένα επάγγελμα οι άνθρωποι που το ασκούν πρέπει να μάθουν ένα άλλο επάγγελμα. Και σε αυτές τις περιόδους χρέος της Αριστεράς είναι να διεκδικήσει η μετάβαση αυτή να γίνει με τρόπο που θα προστατεύει την αξιοπρέπεια των υπό επαγγελματικό αναπροσανατολισμό ανθρώπων. Δεν έχει δικαίωμα να εξορκίζει τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό, γιατί τότε αφήνει το πεδίο ελεύθερο στους ανάλγητους κανόνες της αγορράς. Ούτε κι έχει δικαίωμα να χαϊδεύει τα αυτιά αυτών που δε θέλουν να "ξεβολευτούν" και να αποκτήσουν νέες επαγγελματικές δεξιότητες. Γιατί τότε υποβαθμίζει τον εαυτό της σε υπερασπιστή συντεχνιών.(Βλ. επ' αυτού σχετικές κριτικές τοποθετήσεις των Μαρξ, Έγκελς, Τρότσκι και Λαφάργκ για το συνδικαλισμό, τη στάση των συνδικάτων έναντι των τεχνολογικών καινοτομιών και τα όρια των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων).
Πέραν αυτού, επιοκρίνετε το θέμα που τέθηκε στους υποψήφιους διότι, κατά τη γνώμη σας, "θεωρεί τις επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις πρωταρχικούς παράγοντες της εργασικής περιπλάνησης και της αβεβαιότητας". Εδώ, αναδεικνύετε, κατά τρόπο αυθαίρετο, την εργασιακή αλλαγή σε "κατάρα". Αλήθεια, για ποιο λόγο η αλλαγή επαγγέλματος συνιστά αφ' εαυτής "αβεβαιότητα" και αρνητική εξέλιξη; Γιατί δε σας περνάει από το νου ότι η εργασιακή αλλαγή μπορεί να γίνει εφαλτήριο για την προσωπική αναγέννηση ενός ανθρώπου; Γιατί, σε τελική ανάλυσδη, να είναι καλό να τελειώνουμε την επαγγελματική μας καριέρα εκεί που την αρχίσαμε; Προσωπικά, στα 26 χρόνια που εργάζομαι, έχω αλλάξει 8 φορές επάγγελμα. Κάποιες φορές από ανάγκη, κάποιες άλλες από επιλογή. Και θέλω να με πιστέψετε ότι θεωρώ, τους διαφορετικούς ανθρώπους που γνώρισα και τα διαφορετικά επαγγελματικά μου αντικείμενα, μέρος της αυτομόρφωσής μου. Θυμηθείτε και λίγο την ΙΘΑΚΗ του Καβάφη! "Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας δε θα συναντήσεις, αν δεν τους κουβανείς μεσ' στην ψυχή σου".
Πρέπει να καταλάβουμε όλοι μας ότι χρέος της Αριστεράς είναι να αγωνίζεται ώστε οι εργασιακές αλλαγές που προκύπτους από τις τεχνολογικές εξελίξεις να είναι επ' ωφελεία των εργαζομένων, μηδέ της αλστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων εξαιρουμένων.
Δεν είναι δυνατό να ονειρευτείς ένα Καινούριο Κόσμο αν σε κάθε καινούρια αλλαγή της ζωής σου δε βλέπεις και μια πρόκληση, αντί να βλέπεις ένα πρόβλημα.
Κλείνω το σχόλιό μου με το σημείο από το οποίο αρχίσατε και τελειώνετε. Θα είχα συμφωνήσει απόλυτα μαζί σας αν στις οδηγίες διόρθωσης που λάβατε από το Υπουργείο εμπεριέχονταν οδηγία για βαθμολογική πριμοδότηση όσων υποψηφίων συμφωνούν άκριτα με το θέμα. Κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από το κείμενό σας. Γιατί λοιπόν δεν το βλέπετε σαν μια πρόκληση προς τους μαθητές σας να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη;
Γιάννης Χρυσοβέργης
Γιάννη, συμφωνώ απόλυτα με τα παραπάνω και πιστεύω οτι δεν θα μπορούσα να είχα εκφραστεί καλύτερα ο ίδιος. (Την Ιθάκη του Καβάφη πρέπει κάποια στιγμή να την διαβάσω... :-) )
Δημοσίευση σχολίου