Το κρατικό χρέος στην ιδεολογική του διάσταση

Η επίκληση της αναγκαιότητας περί μείωσης του κρατικού χρέους είναι αυτή που στηρίζει σκληρές πολιτικές λιτότητας και παράγει "Γιάννηδες Αγιάννηδες" σε διευρυνόμενη κλίμακα. Σε αυτό το πνεύμα κινείται το παρακάτω ενδιαφέρον άρθρο, που έχει αναρτηθεί στο http://e-cynical.blogspot.gr/2013/01/blog-post_27.html

Γιώργος Αιμ. Σκιάνης
 
Από το φάσμα του χρέους στο φάσμα της επανάστασης
 

«Η Ευρώπη αυτό τον καιρό έχει στοιχειωθεί από το φάντασμα του χρέους. Όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες λιποψυχούν μπροστά του. Και για να το εξορκίσουν, στύβουν τις οικονομίες τους». Αυτά γράφει ο Robert Skidelsky σε πρόσφατο άρθρο του στο Project Syndicate. 

«Παρά ταύτα», συνεχίζει, «οι οικονομίες τους ακόμα παραπαίουν και το χρέος συνεχίζει να μεγαλώνει. Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν υποβαθμίσει εννέα χώρες της Ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας. Είναι πολύ πιθανόν, ν’ ακολουθήσει και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εξήγηση είναι προφανής. Αν προσπαθείς εσκεμμένα να συρρικνώσεις το ΑΕΠ, τότε ο λόγος χρέος προς ΑΕΠ δεν μπορεί παρά να μεγαλώνει. Ο μόνος τρόπος για να μειώσεις το χρέος είναι να βάλεις την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης».

Κι όμως, παρά το προφανές της συλλογιστικής αυτής και την καταγεγραμμένη αξιοθρήνητη πραγματικότητα, η ΕΖ συνεχίζει αμείλικτα να καταβαραθρώνει τις οικονομίες των περισσοτέρων χωρών που την απαρτίζουν, μέσω περιοριστικών πολιτικών, οι οποίες δεν θα εφαρμόζονταν αν, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν πατούσαν στην αποδοχή των μαζών των χωρών αυτών.

Η συναίνεση αυτή οφείλεται στην προσεκτική καλλιέργεια και διασπορά από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς ενός αφελούς, αλλά αληθοφανούς αφηγήματος, το οποίο εκμεταλλευόμενο την ατομική εμπειρία του νοικοκυριού, όσον αφορά τη διαχείριση του οικογενειακού χρέους, κατορθώνει να το βάζει στο ίδιο πλαίσιο με το κρατικό και κατά συνέπεια να εξομοιώνει τις κρατικές με τις ατομικές πολιτικές αντιμετώπισής του.

Τα διάφορα προπαγανδιστικά σλόγκαν του τύπου «Ξοδεύαμε περισσότερα απ΄ όσα παράγαμε» ανήκουν στην προηγούμενη παραπλανητική, και θα δούμε το γιατί, συλλογιστική. Παρόμοιο προπαγανδιστικό υλικό, με διάφορες παραλλαγές, διακινείται και στις άλλες χρεο-χτυπημένες χώρες από τον διεθνή συνασπισμό προστασίας των ελίτ. Για παράδειγμα ο Κάμερον, όταν απευθύνεται στις μάζες, απαιτώντας απ’ αυτές συμμόρφωση στο κόψιμο των κοινωνικών παροχών, χρησιμοποιεί το παράδειγμα της πιστωτικής κάρτας: «το κρατικό χρέος είναι όπως το χρέος της πιστωτικής σας κάρτας: πρέπει να πληρωθεί». 

Φυσικά, ο καθένας, την μόνη εμπειρία που έχει με το χρέος είναι η δική του, κι ο μόνος τρόπος που ξέρει για να το περιορίσει είναι το σφίξιμο του ζωναριού. Επομένως, κάθε κίνηση που κάνει η κυβέρνηση για να τού το σφίξει, φαντάζει στα μάτια του νοικοκύρη αναγκαία και φυσιολογική. 

Από δω και πέρα είναι πολύ εύκολο να πατήσει ο καθένας την πεπονόφλουδα:  εφ’ όσον το χρέος πρέπει να πληρωθεί στο ακέραιο, κι εφόσον το χρέος δημιουργείται απ’ τα ελλείμματα, άρα η κυβέρνηση δεν έχει άλλο δρόμο παρά να κόψει παροχές, μισθούς, συντάξεις, επενδύσεις και τα λοιπά. Ειδικά, αν η πεπονόφλουδα σχετίζεται και με το τσίγκλισμα των τύψεων του νοικοκύρη όσον αφορά το μέγεθος του χρέους που θα αφήσει κληρονομιά στους απογόνους του, τότε είναι πολύ εύκολο να τον κάνεις να σκύψει το κεφάλι ακόμα πιο χαμηλά.

Δυστυχώς όμως, το άψογα φιλοτεχνημένο αφήγημα παρουσιάζει πέντε βαθιές ρωγμές.

Ρωγμή Πρώτη:

Οι κυβερνήσεις, σε αντίθετα με τα άτομα δεν είναι υποχρεωμένες να ξεπληρώσουν τα χρέη τους. Μια χώρα, μπορεί να συνεχίζει να δανείζεται κόβοντας χρήμα. Αυτό συμβαίνει σε όσες χώρες έχουν αυτό το προνόμιο. Εμείς, που δεν το έχουμε, μπορούμε κάλλιστα να κηρύξουμε στάση πληρωμών. Η στάση είναι κακό πράγμα, αλλά δεν είναι και το τέλος του κόσμου, όπως μας πληροφορεί ο Skidelsky. Η ζωή μετά την πτώχευση συνεχίζει λίγο πολύ όπως και πριν.

Ρωγμή Δεύτερη:

Η μείωση των ελλειμμάτων σε μια οικονομία σε ύφεση, πόσο μάλλον σε βαθιά ύφεση όπως η δική μας, δεν είναι και η εξυπνότερη κίνηση, διότι ταυτόχρονα μειώνονται και τα έσοδα με τέτοιο ρυθμό, ώστε το έλλειμμα να ακολουθεί την αντίθετη από την επιδιωκόμενη πορεία. 

Αυτό το βλέπουμε στο επόμενο διάγραμμα, το οποίο παριστά την ελάττωση του πρωτογενούς ελλείμματος από χρονιά σε χρονιά. Το 2010 σε σχέση με το 2009 το έλλειμμα μειώθηκε κατά 6%. Το 2011 σε σχέση με το 2010, μειώθηκε κατά 2.5%, ενώ ανάμεσα στο 2012-2011 κατά 1% κ.ο.κ. Τα νούμερα είναι από τον προϋπολογισμό.

Ρωγμή Τρίτη:

Το χρέος per se δεν αποτελεί βάρος στις επόμενες γενιές, εφ’ όσον θα μπορεί να εξυπηρετείται. Τουναντίον, μια εξαθλιωμένη κοινωνία με διαλυμένη την παιδεία και την υγεία, αποτελεί δυσβάσταχτο βάρος στις επόμενες γενιές. Το βλέπουμε, άλλωστε!

Ρωγμή Τέταρτη:

Δεν υπάρχει σχέση μεταξύ του ύψους του χρέους και του κόστους εξυπηρέτησής του. Μια άρρωστη οικονομία όσο και μικρό έλλειμμα και να έχει θα το πληρώνει εσαεί ακριβά. Πάρτε για παράδειγμα την Γερμανία. Με υψηλό χρέος, δανείζεται με αρνητικά επιτόκια. 

Ρωγμή Πέμπτη:

Χαμηλό κόστος δανεισμού για μια χώρα δεν συνεπάγεται χαμηλό κόστος δανεισμού για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η τάση είναι μάλλον η αντίθετη. Ο λόγος που τα επιτόκια δανεισμού της βρετανικής κυβέρνησης είναι χαμηλά, είναι ότι τα επιτόκια δανεισμού των ιδιωτών είναι υψηλά.

Και καταλήγει ο Skidelsky:

«Όπως και με το φάντασμα του Κομμουνισμού που είχε στοιχειώσει την Ευρώπη, στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο του Μαρξ, έτσι και σήμερα όλες οι δυνάμεις της παλιάς Ευρώπης έχουν εισέλθει σε μια Άγια Συμμαχία για να εξορκίσουν το φάντασμα του χρέους. Αλλά οι κυβερνώντες που σκοπεύουν στην εξαφάνισή του, θα πρέπει να ανακαλέσουν στη μνήμη τους κι ένα άλλο διάσημο φάντασμα: το φάντασμα της Επανάστασης!».

Ο Skidelsky είναι επίτιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ, ΗΒ και συγγραφέας της βιογραφίας του Κέινς  την οποία μπορείτε ένα βρείτε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Κριτική».