Τον περασμένο Μάιο, στη διάρκεια του ταξιδιού μου στη
Μαδρίτη, είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ μια έκθεση με θέμα το έργο του Σαλβαδόρ
Νταλί. Δε θα είχε νόημα να μιλήσω εκτενώς για το τί είδα, θα σταθώ όμως σε
κάποια αντικείμενα που υπήρχαν σε ένα συγκεκριμένο δωμάτιο (άσπρα τηλέφωνα,
άσπροι αστακοί και άλλα που δε θυμάμαι τώρα). Απ’όσο κατάλαβα η όλη διαρρύθμιση
ήθελε να αναδείξει τον ερωτισμό που υπάρχει πίσω από αντικείμενα καθημερινής
χρήσης, που συχνά τα προσπερνούμε αδιάφορα ή αναγνωρίζουμε σε αυτά μια εμφανή
χρησιμότητα και τίποτα περισσότερο. Την προσοχή μου τράβηξε ιδιαίτερα το
«αφροδισιακό σακάκι», που ήταν κρεμασμένο στον τοίχο. Πάνω στο σακάκι ήταν
προσαρτημένα μικρά ποτηράκια με συμπυκνωμένο πέπερμιντ. Σε κάθε ποτηράκι υπήρχε
και μια μύγα μέσα στο πέπερμιντ.
Εκεί δίπλα, προβαλλόταν και ένα βίντεο με το Νταλί να
εμφανίζεται φορώντας αυτό το σακάκι και να το σχολιάζει.
Ας δούμε πρώτα το βίντεο:
Για όσους δε μιλούν γαλλικά, η μετάφραση
είναι αμέσως παρακάτω:
Ερώτηση: δάσκαλε φοράς συχνά αυτό το ένδυμα;
Απάντηση Νταλί: Το φοράω μόνο σε στιγμές έντονης
συναισθηματικής φόρτισης. Ο τίτλος του είναι: «Ένα Αφροδισιακό Πεπρωμένο». Το
κάθε ποτήρι περιέχει συμπυκνωμένο πέπερμιντ και μέσα στο «πεπερμινούχο ιξώδες»
υπάρχει μια νεκρή μύγα. Τη στιμή της κρυστάλλωσης του πέπερμιντ, τα παραβολικά
μάτια της μύγας παγιδεύονται στο υλικό και γίνονται απολιθώματα.
Νομίζω
πως μέσα στις λίγες αυτές γραμμές για το συμπυκνωμένο πέπερμιντ και τα
παγιδευμένα παραβολικά μάτια της νεκρής μύγας, μπορεί κανείς να πάρει μια γεύση
για το πώς ο σουρεαλισμός αντιλαμβάνεται τη σχέση ανθρώπου, χώρου και
πραγμάτων. Είναι ο διάχυτος ερωτισμός, μέσα στο περιβάλλον που ζούμε, ο
παράγοντας που διαμορφώνει συμπεριφορές, που ωθεί στην αναζήτηση της ηδονής
και, ως συνέπεια αυτής, οδηγεί στο θάνατο (γιατί άραγε;).
Ξέρω πολύ
λίγα από τέχνη, μιας και δεν είχα πολλά ερεθίσματα, και κυρίως ευκαιρίες, να
μάθω κάτι παραπάνω. Αυτή όμως η συσχέτιση έρωτα και θανάτου, που έχει σημαδεψει
το σουρεαλισμό αλλά και την τέχνη γενικότερα -στο μυαλό μου έρχεται η
«Αυτοκρατορία των Αισθήσεων» του Οσίμα, όπου κι’εκεί βλέπει κανείς κάτι ανάλογο-
πάντα με ενοχλούσε. Γιατί άραγε ο έρωτας, στην κορύφωσή του να οδηγεί στο θάνατο;
Μήπως γιατί το ον που αναζητεί την ηδονή θα «τιμωρηθεί» γι’αυτό που κάνει; Και
αν ναι, γιατί να «τιμωρηθεί»; Μήπως αυτό έχει να κάνει με μια αντιδραστική
χριστιανική αντίληψη που μπορεί να υποβόσκει ακόμα και στο μυαλό ενός
σουρεαλιστή, που αν και αναζητά την ελευθερία του δεν έχει κλείσει τους
λογαριασμούς του με τον καθολικισμό; Αυτή η παρατήρηση αφορά κυρίως τους
Ισπανούς σουρεαλιστές του μεσοπολέμου, που διαμόρφωσαν καίρια τα χαρακτηριστικά
αυτού του πολιτισμικού κινήματος.
Τώρα
βέβαια, τέτοια ζητήματα δεν είναι εύκολο να καλυφθούν σε μια σύντομη ανάρτηση,
από κάποιον που όπως προείπε δεν έχει εντρυφήσει ιδιαίτερα σε θέματα τέχνης. Όποιος
έχει να πει κάτι πάνω σε αυτά τα ερωτήματα, ας πάρει το λόγο...
Γιώργος Αιμ. Σκιάνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου