Για τη χρησιμότητα της γνώσης

Πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια, όταν ξεκινούσα τη διδακτορική μου διατριβή, άκουγα διάφορους καλοθελητές να μου λένε «να τα παρατήσω», «καλύτερα να βρω καμμια δουλειά» και «όποιος κάνει διδακτορικό είναι χαζός». Βλέπετε ήταν από τότε διαδεδομένη η άποψη ότι οι μεταπτυχιακές σπουδές δεν εξασφαλίζουν επαγγελματική αποκατάσταση. Σήμερα, από πλευράς απασχόλησης, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα και αυτή η στάση απαξίωσης των σπουδών βρίσκει σύμφωνη μια μεγάλη, πλειοψηφική ίσως, μερίδα της κοινής γνώμης. Ωστόσο, τα  πράγματα δεν είναι έτσι. Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του καθηγητή Π. Ε. Πετράκη, που το βρήκα στο www.in.gr και το αναρτώ αμέσως παρακάτω, καταδεικνύεται ότι οι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών είναι οι λιγότερο πληττόμενοι από την ανεργία. Αυτό ας το έχουν υπόψη τους κυρίως οι νέοι άνθρωποι, που καλούνται να πάρουν αποφάσεις για τη ζωή τους σε μια εξαιρετικά δύσκολη οικονομική συγκυρία.
  

Γιώργος Αιμ. Σκιάνης 

Η γνώση σώζει 

Επικρατεί η άποψη ότι οι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων είναι περισσότεροι από τη ζήτηση στην αγορά εργασίας, ενώ εμφανίζεται έλλειψη εργαζομένων με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Όμως, η άποψη αυτή δεν είναι ορθή. 

Η ανεργία πράγματι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της Ελληνικής κοινωνίας με το ποσοστό της να διαμορφώνεται για το μήνα Μάρτιο στο 26,8%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Η κατάσταση είναι ακόμα πιο δραματική στους νέους καθώς το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται στο 58,3%.

Διάγραμμα 1. Ποσοστό απασχολούμενων ανά εκπαιδευτική βαθμίδα  Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Οι προοπτικές απασχόλησης συσχετίζονται με το επίπεδο εκπαίδευσης. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αποδεικνύουν ότι όσο υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο έχει κάποιος, τόσο πιο μεγάλες οι πιθανότητες απασχόλησής του. Στο Διάγραμμα 1 παρουσιάζονται τα ποσοστά των απασχολούμενων ανά εκπαιδευτικό επίπεδο για το 1998 και το 2012. Συγκεκριμένα, το 81% των κατόχων Διδακτορικών ή Μεταπτυχιακών σπουδών για το έτος 2012 είναι απασχολούμενοι εν αντιθέσει με το 1998 όπου το ποσοστό αυτό ανερχόταν στο 77%. Για τις χαμηλότερες εκπαιδευτικές βαθμίδες η κατάσταση διαφοροποιείται καθώς η απασχόληση των κατόχων απολυτήριου δημοτικού ανέρχεται μόλις στο 24% σημειώνοντας δραματική πτώση σε σχέση με το 1998 όπου βρισκόταν στο 42%. Σε απόλυτους αριθμούς, το 1998 οι απόφοιτοι πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ανερχόταν στα 3,1 εκατομ., ενώ το 2012 στα 2,4 εκατομ. (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ). Μειώθηκαν δηλαδή ταυτόχρονα τα ποσοστά απασχόλησης σε όλες τις επιμέρους εκπαιδευτικές βαθμίδες.

Όπως όμως προκύπτει από το Διάγραμμα 1 οι απόφοιτοι των υψηλών εκπαιδευτικών βαθμίδων αντιμετωπίζουν μικρότερο πρόβλημα στην εύρεση εργασίας καθώς τα επίπεδα απασχόλησης παραμένουν υψηλά. Το μεγαλύτερο δηλαδή πλήγμα υπέστη το ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό. Ουσιαστικά δηλαδή το πραγματικό συμπέρασμα από τα στατιστικά στοιχεία είναι αντίστροφο από αυτό με το οποίο ανοίξαμε το άρθρο.Συνεπώς διαπιστώνεται ότι η παραπάνω σκοταδιστική αντίληψη είναι προφανώς λάθος αφού υπονοείται ότι εάν σήμερα είχαμε 400.000 λιγότερους απόφοιτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και 340.000 περισσότερους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα είχαμε λύσει το πρόβλημα της απασχόλησης και της οικονομικής δραστηριότητας. Ο συλλογισμός αυτός αγνοεί ότι ναι μεν τα ποσοστά απασχόλησης ανά εκπαιδευτικό επίπεδο έχουν μειωθεί, δεν εντοπίζει όμως ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ανεργίας αφορά στο ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό. Εάν εξάγαμε 400.000 πτυχιούχους στη Γερμανία και εισάγαμε 340.000 χαμηλής ειδίκευσης εργαζόμενους θα είχαμε λύσει το πρόβλημά μας; Όχι βέβαια. Στο επόμενο σοκ μάλιστα θα χρειαζόμασταν ακόμα λιγότερους πτυχιούχους και περισσότερο ανειδίκευτους κτλ. Θα είχαμε δηλαδή οργανώσει μια οικονομία χαμηλής εξειδίκευσης εντελώς τρωτή σε οποιονδήποτε, έστω και ελαφρύ, νέο άνεμο ανταγωνισμού.Βεβαίως θέματα ανάπτυξης του εκπαιδευτικού συστήματος υπάρχουν και μάλιστα σοβαρότατα. Θέματα επίσης κινητικότητας της εργασίας υπάρχουν και μάλιστα πολύ σοβαρά. Η διαχείρισή όμως του εργατικού δυναμικού είναι πολύ σοβαρή υπόθεση.

Η σημασία του ανθρώπινου κεφαλαίου γίνεται ιδιαίτερη εμφανής στην περίοδο της κρίσης. Η επένδυση στη γνώση και στη μόρφωση είναι στρατηγική επιλογή. Οι περί του αντιθέτου απόψεις σχετικά με την υπερπροσφορά πτυχιούχων και έλλειψης ανειδίκευτου προσωπικού ως ο κύριος λόγος της διόγκωσης ανεργίας στην Ελλάδα χάνουν την ουσία του προβλήματος: Ότι η γνώση πάντοτε σώζει.