Η ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ

Όλες οι πολιτικές αλλαγές στην Ουκρανία, από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά, υπήρξαν βίαιες. Οι κάλπες απλώς επιβεβαίωναν, εκ των υστέρων, την ετυμηγορία του πεζοδρομίου.

Η χωρίς προηγούμενο βιαιότητα αυτής της εξέγερσης, αντανακλά αφ' ενός την κλιμάκωση του ανταγωνισμού της Ρωσίας με τη Δύση, αφ' ετέρου την όξυνση των πολιτισμικών αντιθέσεων του πληθυσμού.

Το ερώτημα είναι αν η Ρωσία και η Δύση είναι σε θέση να τιθασεύσουν τις δυνάμεις που ποικιλοτρόπως ενίσχυσαν ή αν η μεν Ουκρανία θα βυθιστεί στον εμφύλιο, οι δε σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία θα γνωρίσουν μια νέα περίοδο Ψυχρού Πολέμου.

Από την ημέρα της ανεξαρτητοποίησης της Ουκρανίας, όλοι οι Πρόεδροι της χώρας εγκατέλειψαν την εξουσία υπό την πίεση λαϊκών εξεγέρσεων. Και φυσικά, μετά από την καθαίρεση του «διεφθαρμένου» - όχι πως ο χαρακτηρισμός απέχει από την πραγματικότητα - πάντα διεξάγονταν μια εκλογική αναμέτρηση που κατέληγε στη διαμόρφωση μιας πλειοψηφίας  των προ ολίγου εξεγερμένων.
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι πίσω από αυτές τις εξεγέρσεις βρίσκονταν πάντα η αντιπαράθεση της Ρωσίας με τη Δύση. 
Με τη Δύση να προσπαθεί να εκμηδενίσει την όποια επιρροή της Μόσχας στην πρώην ΕΣΣΔ και τους δορυφόρους της και τη Μόσχα να θεωρεί όλες τις χώρες που ανέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ ως ζώνη επιρροής της.
Τα τελευταία χρόνια η Ρωσία διεκδικεί τη ζώνη επιρροής της με ολοένα και πιο επιθετικό τρόπο, μη κρύβοντας τις διαθέσεις της να ανοικοδομήσει τη ρωσική αυτοκρατορία. Ως πρώτο βήμα επιδιώκει τη σταθεροποίηση φιλικά διακείμενων προς αυτήν καθεστώτων σε όλες τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. Ταυτόχρονα η Μόσχα αντιδρά με ιδιαίτερο εκνευρισμό απέναντι σε κάθε αμφισβήτηση των φιλικών προς αυτήν ηγετών, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει εξοβελιστεί από τη Μεσόγειο, όπου, μοναδικό της έρεισμα πλέον, είναι η μεγάλη ναυτική βάση που διαθέτει στη Συρία.
 Ανάλογος είναι ο εκνευρισμός της Δύσης, καθώς βρίσκεται σε αμφιθυμία έναντι της νέας ρωσικής πολιτικής. Αφ' ενός αναζητά τρόπους να περιορίσει την ανάκτηση από τη Μόσχα της παλιάς της επιρροής, αφ' ετέρου η στρατηγική επιλογή ενός νέου Ψυχρού Πολέμου είναι προς το παρόν ανέφικτη. Η μεν Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται ενεργειακά από τη Ρωσία, οι δε ΗΠΑ, ανήσυχες από την ενίσχυση της Κίνας, έχουν την ανάγκη της συνεργασίας της Ρωσίας σε μια σειρά κρίσεων στη Μέση Ανατολή. Και φυσικά, έχουν κάθε λόγο να θέλουν να αποτρέψουν μια στρατηγική συμμαχία της Μόσχας με το Πεκίνο.
Προς το παρόν η Μόσχα δείχνει να ξέρει πολύ καλύτερα τι θέλει από ό,τι οι Δυτικοί: να εντάξει οριστικά την Ουκρανία στη ζώνη επιρροής της. Όμως είναι αμφίβολο αν έχει συνυπολογίσει το οικονομικό κόστος  της απώλειας της Ευρωπαϊκής αγοράς για το φυσικό της αέριο και, στην περίπτωση που δε θέλει να τη χάσει, αν έχει Σχέδιο Β για κάποιο συμβιβασμό.
Είναι επίσης γεγονός αναμφισβήτητο ότι η Ουκρανία είναι μια χώρα με έντονες πολιτισμικές αντιθέσεις. 
Το ανατολικό τμήμα της χώρας κατοικείται κυρίως από ρωσόφωνους και χριστιανούς ορθόδοξους στο θρήσκευμα, που αποτελούν σχεδόν το 50% του συνολικού πληθυσμού και πρόσκειται ανοιχτά στη Ρωσία.
Το δυτικό τμήμα της χώρας κατοικείται από έναν πληθυσμό που μιλάει ουκρανικά - μάλιστα κοντά στα σύνορα με την Πολωνία υπάρχουν τμήματα που μιλούν πολωνικές διαλέκτους - και ανήκει θρησκευτικά στην Ουνία, η οποία ακολουθεί το ορθόδοξο θρησκευτικό τυπικό, αναγνωρίζει όμως ως ηγέτη της τον Πάπα της Ρώμης και, φυσικά, ονειρεύεται την απαγκίστρωση από τη Ρωσία και την προσχώρηση της Ουκρανίας στη Δύση. Είναι κι αυτοί κάτι λιγότερο από το 50% του πληθυσμού. 
Κάπου εκεί ανάμεσα υπάρχει και μια μειοψηφία που αναζητά απελπισμένα  τη θέση της ανάμεσα στις δυο ισχυρές και ανταγωνιστικές πολιτισμικές ταυτότητες. 
Αναμφισβήτητο είναι επίσης το ότι η οικονομική ελίτ της χώρας - όπως και σε κάθε χώρα που γεννήθηκε από τα ερείπια της ΕΣΣΔ - αποτελείται εξ ολοκλήρου από αυτή την ιδιαίτερη ομάδα μεσαίων στελεχών του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, που σε μια νύχτα οικειοποιήθηκαν, με μαφιόζικες μεθόδους, το Δημόσιο πλούτο, αναβαπτιζόμενοι σε ιεροκήρυκες του νεοφιλελευθερισμού. 
Ανάλογου φυράματος είναι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι ηγέτες των πολιτικών κομμάτων της χώρας. Οι οποίοι ηγούνται κυρίως κομμάτων που ταυτίζονται με μια από τις δυο πολιτισμικές ταυτότητες και καθορίζουν τις συμμαχίες τους με αποκλειστικό γνώμονα το μεγάλωμα του κομματιού της πίτας των πόρων της χώρας που θα ελέγχουν.
Ο συνδυασμός της οικονομικής κρίσης, των συγκρούσεων μεταξύ των Ουκρανών ολιγαρχών (ο όρος μαφιόζων θα ήταν ενδεχομένως πιο σωστός), της αδυναμίας της Δύσης για χάραξη ενιαίας και σαφούς στρατηγικής έναντι της Ρωσίας, αλλά και της αδυναμίας της Ρωσίας να επιβάλει τη βούλησή  της είχε ως αποτέλεσμα η παρούσα σύγκρουση να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Είναι γεγονός ότι η σπίθα που μετέτρεψε τις μαχητικές, αλλά χωρίς χρήση πυροβόλων όπλων διαδηλώσεις, σε ένοπλες, άναψε λίγες μόλις ώρες μετά την ψήφιση από την ουκρανική Βουλή νόμου αμνήστευσης των κρατούμενων αντικαθεστωτικών.
Κίνηση την οποία οι ηγέτες της αντιπολίτευσης δε θέλησαν ή δε μπόρεσαν να αξιοποιήσουν, είτε γιατί πίστεψαν πως είχαν κερδίσει το παιγνίδι, είτε γιατί υποτίμησαν την ενδυνάμωση των νεοναζί τους τελευταίους μήνες.

Οι τελευταίοι έκαναν χρήση πυροβόλων όπλων - οι πρώτοι νεκροί της Τετάρτης ήταν επτά αστυνομικοί από σφαίρες - για να υπάρξει η απάντηση των ειδικών δυνάμεων της Αστυνομίας με πυρ στο ψαχνό.  «Θα είμαι ειλικρινής, η κυβέρνηση δεν ελέγχει τις ειδικές δυνάμεις της Αστυνομίας, ούτε κι η αντιπολίτευση μπορεί να ελέγξει την Πλατεία Ανεξαρτησίας. Η Ουκρανία είναι ένα απέραντο μπάχαλο», δήλωνε σήμερα στα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία ο Αρσένι Γιάτσενιουκ, ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες της αντιπολίτευσης και πρότεινε τη δημιουργία «αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης», για να μπορέσει ν' αρχίσει ένας διάλογος. Όμως για αν γίνει διάλογος χρειάζονται συνομιλητές με κύρος. 

Ο πρόεδρος Γιανούκοβιτς αντιμετωπίζεται από τους πάντες ως αποδιοπομπαίος τράγος. Η Δύση πνέει μένεα εναντίον του, για την ακύρωση, την τελευταία στιγμή, της υπογραφής του Συμφώνου Συνεργασίας με την ΕΕ και του καταλογίζει την αποκλειστική ευθύνη της βίας. Η Ρωσία, δια στόματος του πρωθυπουργού της Μεντβέντεφ αποκάλεσε την κυβέρνησή του «σφουγγαρίστρα που σκουπίζουν όλοι τα παπούτσια τους», καταλογίζοντάς του όχι επαρκή επίδειξη πυγμής.

Οι ηγέτες της Αντιπολίτευσης Κλίτσκο και Γιάτσενιουκ, που είναι και οι προνομιακοί συνομιλητές της ΕΕ, δεν έχουν ουσιαστική επιρροή στους διαδηλωτές, όπου πλέον τον πρώτο λόγο παίζουν οι νεοναζί.

Ο συνδυασμός της απουσίας συγκεκριμένης στρατηγικής εκ μέρους  των εκτός Ουκρανίας παικτών και η μετατροπή των διαδηλώσεων σε ένοπλες, με την ανάλογη απάντηση εκ μέρους των δυνάμεων καταστολής προδιαθέτουν για το χειρότερο: τη βύθιση της χώρας σε ένα μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο ο οποίος θα είναι και το πρώτο πεδίο αντιπαράθεσης της Δύσης με τη Ρωσία στο πλαίσιο ενός νέου Ψυχρού Πολέμου.

Τα ερωτήματα που τίθενται πλέον είναι δυο: αν ο νέος Ψυχρός Πόλεμος συνιστά πραγματικά στρατηγική επιλογή της Ρωσίας και της Δύσης και αν οι παίκτες στο ουκρανικό μέτωπο έχουν, όπως δείχνουν τα πρώτα σημάδια αυτονομηθεί, σε σημείο που να μη μπορούν να ελεγχθούν.

 

Γιάννης Χρυσοβέργης