Δευτέρα 21 Μαρτίου 2011

ΛΙΒΥΗ: ΜΙΑ «ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ» ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΜΕ ΑΓΝΩΣΤΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ


Η βιαιότητα της καταστολής της εξέγερσης στη Λιβύη από το καθεστώς Καντάφι, η ανάγκη της Δύσης να εξευμενίσει τους εξεγερμένους της Τυνησίας και της Αιγύπτου για τη μακροχρόνια στήριξη που παρείχε μέχρι τέλους στους εκεί δικτάτορες, αλλά και ο κίνδυνος ενός κύματος πολλών εκατοντάδων χιλιάδων - ίσως και πάνω από ένα εκατομμύριο - προσφύγων στη Νότιο Ευρώπη, επέβαλαν μια στρατιωτική επέμβαση, που όλες οι δυτικές χώρες θα επιθυμούσαν να είχαν αποφύγει. Με ορατό τον κίνδυνο μιας μακροχρόνιας πολεμικής εμπλοκής, η οποία θα έχει βαρύτατες συνέπειες για τις μεσογειακές οικονομίες.

Από την εποχή που, στη δεκαετία του '90, ο συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι προσέγγισε τη Δύση, μετατράπηκε ξαφνικά, από «αιμοσταγής δικτάτορας» - που πράγματι είναι - σε «παράγοντα σταθερότητας» στην περιοχή. Η Λιβύη άνοιξε στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές επενδύσεις. Η εξέγερση που ξεκίνησε από τη Βεγγάζη και απλώθηκε, για άλλη μια φορά, όπως η φωτιά στα ξερόχορτα, σε όλη τη χώρα, προκαλώντας, ακόμα και λιποταξία στρατιωτικών μονάδων, ξάφνιασε τους πάντες. Όπως και οι πάντες ξαφνιάστηκαν, αδικαιολόγητα αυτή τη φορά, από τη βιαιότητα με την οποία αντέδρασε το καθεστώς. Καθώς οι μέρες περνούσαν όλα έδειχναν ότι τα πράγματα στη Λιβύη έπαιρναν τη μορφή του εμφυλίου πολέμου, στον οποίο η Δύση δεν επιθυμούσε να εμπλακεί.
Η απροθυμία αυτή για εμπλοκή οφείλονταν, κυρίως, σε οικονομικούς λόγους. Οι ΗΠΑ δεν επιθυμούσαν μια νέα πολεμική περιπέτεια, τη στιγμή που ακόμα δεν έχουν κατορθώσει να απεμπλακούν από το Ιράκ, ενώ ο πόλεμος στο Αφγανιστάν κοστίζει κάθε μέρα περισσότερα χωρίς αντίκρυσμα σε στρατιωτικό επίπεδο. Για ανάλογους λόγους ήταν απρόθυμες οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι οποίες, επιπροσθέτως, έχουν να αντιμετωπίσουν την έκδηλη εχθρότητα της κοινής γνώμης απέναντι σε κάθε πολεμική περιπέτεια.
Τα πράγματα άλλαξαν, αναγκαστικά, όταν κατέστη σαφής η επικείμενη επικράτηση του καθεστώτος επί των εξεγερμένων και οι Ευρωπαίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με το φάσμα ενός κύματος εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων που θα προσπαθούσαν να γλυτώσουν από τη σφαγή.
Ταυτόχρονα γίνονταν σαφές, πως αν η Ευρώπη και η Αμερική, θέλουν να διατηρήσουν την επιρροή τους στον Αραβικό κόσμο, είναι απαραίτητο να προσεταιριστούν τις νέες πολιτικές ελίτ που θα ξεπηδήσουν από τις εξεγέρσεις που είναι σε εξέλιξη. Πράγμα ούτως ή άλλως δύσκολο, λόγω της συστηματικής υποστήριξης της Δύσης, μέχρι την τελευταία στιγμή, στα ανατραπέντα καθεστώτα. Οι παρεμβάσεις της τελευταίας στιγμής υπέρ των εξεγερμένων, που οδήγησαν στην απομάκρυνση από την εξουσία του Μπεν Αλή και του Μουμπάρακ, δεν είναι βέβαιο ότι αρκούν. Υπό αυτές τις συνθήκες μια επέμβαση υπέρ των εξεγερμένων της Λιβύης επιβάλλονταν.
Η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, επιβάλλει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στην αεροπορία του καθεστώτος Καντάφι, επιτρέπει στις δυτικές δυνάμεις να εξασθενήσουν τη στρατιωτική ισχύ της προεδρικής φρουράς μέσω αεροπορικών βομβαρδισμών, πράγμα που ήδη έχει συμβεί, δεν επιτρέπει όμως χερσαίες επιχειρήσεις. Το μείζον ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα αντιδράσει η Δύση αν, παρ' όλα αυτά, οι πιστές στον Καντάφι δυνάμεις συνεχίσουν την προέλασή τους. Θα προχωρήσουν σε χερσαίες επιχειρήσεις; Με ποια διεθνή νομιμοποίηση;
Το επόμενο ερώτημα είναι τι θα συμβεί αν παγιωθεί το μέτωπο και η Λιβύη βρεθεί, de facto, χωρισμένη σε δυο κράτη. ένα στην ανατολική Λιβύη με έδρα τη Βεγγάζη και τον έλεγχο των πετρελαίων κι ένα στη Δύση υπό τον έλεγχο του Καντάφι.Στην περίπτωση αυτή το δυτικό τμήμα θα αποτελέσει ένα ασφαλές καταφύγιο και επιχειρησιακή βάση για το βορειοαφρικανικό κλάδο της Αλ Κάιντα, ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στην Αλγερία. Και ο οποίος θα στρέψει πλέον τα πυρά του κατά των ευρωπαϊκών χωρών. Μια άλλη εξέλειξη θα είναι αυτό που απείλησε ότι θα συμβεί ο γιος του Καντάφι: θα αναβιώσει η πειρατεία στη Μεσόγειο, με ορμητήριο τις ελεγχόμενες από τον Καντάφι περιοχές, και θα πλήττει συστηματικά τις τουριστικές περιοχές της νότιας Ευρώπης, με κύρια θύματα τα θέρετρα της Κρήτης και της Νοτίου Ιταλίας, χωρίς όμως να μπορούν να αποκλειστούν - με δεδομένη την επιχειρησιακή ικανότητα που επιδεικνύουν οι πειρατές της Σομαλίας - ακόμα και επιδρομές μέχρι τη Νίκαια της Γαλλίας.
Αλλά ακόμα και στην περίπτωση που, χάρη στην αεροπορική υποστήριξη της Δύσης, οι εξεγερμένοι της Βεγγάζης κατορθώσουν να καταλάβουν την Τρίπολη και να εκδιώξουν τον Καντάφι από την εξουσία, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα προκύψει μια σταθερή κυβέρνηση στη Λιβύη. Στις εξεγέρσεις της Αιγύπτου και της Τυνησίας συγκροτήθηκαν συμμαχίες της πολυπληθούς μεσαίας αστικής τάξης, που δημιουργήθηκε στις τελευταίες δεκαετίες, και της φτωχολογιάς. Το πολιτικό πλαίσιο των εξεγέρσεων αυτών δεν αμφισβητούσε τη συνέχιση της ύπαρξης των κρατικών οντοτήτων της αιγύπτου και της Τυνησίας. Στη Λιβύη, αντιθέτως, μικρό μέρος του πληθυσμού ζει στις πόλεις κι η μεσαία αστική τάξη είναι σαφώς μικρότερη αριθμητικά. Γι αυτό και, μετά τις πρώτες ημέρες, κυρίαρχο στοιχείο της εξέγερσης ήταν η αποστασία α πολλών φυλών της ερήμου, που μέχρι τότε στήριζαν. το καθεστώς Και το ερώτημα είναι αν όλοι αυτοί οι φύλαρχοι, που σήμερα έχουν συνασπιστεί ενατίον του Καντάφι και της φυλής του, αύριο θα μπορέσουν να συγκροτήσουν μια κυβέρνηση ή θα εμπλακούν σε έναν ατελείωτο πόλεμο φατριών, με συνέπεια τη μετατροπή της χώρας σε μια Σομαλία της Μεσογείου.

Γιάννης Χρυσοβέργης



2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Δεν ισχύει ότι "μικρό μέρος του πληθυσμού ζει στις πόλεις". Σύμφωνα με διάφορες πηγές το ποσοστό του πληθυσμού που ζει στις πόλεις κυμαίνεται από 78% (CIA factbook) έως 88% (wikipedia με παραπομπή σε Al Jazeera). Άλλωστε είναι γνωστό ότι η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού ζει στις πόλεις κατά μήκος της μεσογειακής ακτής.

Άτακτος Λόγος είπε...

Ευχαριστώ για τη διόρθωση. Οφείλω να παραδεχτώ - το έλεγξα εκ των υστέρων - ότι τα στοιχεία στα οποία βασίστηκα για να γράψω τη φράση «μικρό μόνο κλάσμα του πληθυσμού ζει στις πόλεις» ήταν στοιχεία του 1985. Έκτοτε πολλά έχουν αλλάξει στη Λιβύη, αρχής γενομένης από τον πληθυσμό και την κατανομή του.
Ωστόσο η πρόσφατη αυτή αστικοποίηση του πληθυσμού έχει ως αποτέλεσμα οι διάφορες φυλές να διατηρούν ακόμα τη συνοχή τους, κάτι που στην Αίγυπτο και την Τυνησία σχεδόν δεν ισχύει ή, για να είμαστε ακριβέστεροι, επηρεάζει σε αμελητέο βαθμό τις πολιτικές εξελίξεις.

Γιάννης Χρυσοβέργης