ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Το σύνθημα ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ,  ακούγεται 40 χρόνια τώρα. Από τα μέσα της δεκαετίας του '80 και μέχρι πριν από τρία χρόνια, φάνταζε ως αναχρονιστικό. Ακόμα κι οι λίγοι που έσερναν τα βήματά τους στις επετειακές πορείες προς την αμερικανική πρεσβεία ανόρεχτα το φώναζαν.
Φέτος τα πράγματα έμοιαζαν διαφορετικά. Κι οι διαδηλωτές πολύ περισσότεροι ήταν (20.000 κατά την Αστυνομία, 30.000-40.000 κατά δημοσιογραφικές εκτιμήσεις) και το σύνθημα έδειχνε να τους κάνει νόημα.  Πόσο δίκιο είχαν; 
 
Ένα επετειακό ρεπορτάζ για τα 40 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, με έφερε σε επαφή, και πάλι, με ανθρώπους που τότε ήταν μεταξύ των εκατοντάδων πρωταγωνιστών της εξέγερσης.

Η κουβέντα ήρθε, μοιραία, στο σύνθημα ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και στο κατά πόσο αυτό είναι επίκαιρο σήμερα.«Σήμερα είναι άλλες οι προκλήσεις και χρειαζόμαστε άλλα εργαλεία», μου είπε ένας. «Είναι πάντα επίκαιρο», απάντησε κατηγορηματικά ο άλλος.

Τότε το σύνθημα εκείνο συνόψιζε, όσο τίποτε άλλο ίσως, τις προσδοκίες και τις διεκδικήσεις της νεολαίας. Γι' αυτό και ήταν ένα από τα κυρίαρχα συνθήματα της εξέγερσης. Ας μελετήσουμε όμως τα τρία αιτήματα που συνόψιζε στη σημερινή συγκυρία.

ΨΩΜΙ. Αν κανείς μπει στον κόπο να συγκρίνει το σημερινό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ), με το αντίστοιχο του 1973, αφαιρώντας αποπληθωρίζοντάς το ώστε να συγκρίνει όμοια πράγματα, θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το σημερινό ΑΕΠ είναι αισθητά υψηλότερο από το τοτινό. Αυτό λένε οι αριθμοί και δεν επιδέχονται αμφισβήτηση. Όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.

Το 1973, η κοινωνία ζορίζονταν από την έκρηξη του πληθωρισμού μέσα στο 1973 είχε υπερβεί το 30% και λόγω της πετρελαϊκής κρίσης και λόγω της ανικανότητας των συνταγματαρχών. Οι περισσότεροι άνθρωποι περνούσαν λιγότερο ή περισσότερο δύσκολα. Όμως κανείς δεν πεινούσε, κανείς δεν ήταν άστεγος, κανείς δεν ήταν ανασφάλιστος. Ζητιάνευαν μόνο οι επαγγελματίες ζητιάνοι.

Σήμερα υπάρχουν 20.000-25.000 άστεγοι - οι μετρήσεις δεν είναι απολύτως ακριβείς - υπάρχουν πολύ περισσότερες δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων που τρώνε ένα πιάτο φαΐ μέρα παρά μέρα ή μια στις τρεις μέρες και, σύμφωνα με δηλώσεις, στις αρχές Νοεμβρίου, του Προέδρου του ΕΟΠΥΥ, υπάρχουν 3.068.000 άνθρωποι χωρίς κοινωνική ασφάλιση.

Ταυτόχρονα ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού (25% - 30% σύμφωνα με τις στατιστικές) αυγατίζει τον πλούτο του και είναι αποφασισμένο να πολεμήσει μέχρις εσχάτων για την προστασία των προνομίων του, ακόμα κι αν χρειαστεί η δημοκρατική επίφαση, που υπάρχει στη χώρα μετά την πραξικοπηματική ανατροπή του Γιώργου Παπανδρέου στις αρχές Νοεμβρίου του 2011, να μετατραπεί σε μια στυγνή δικτατορία, με ή χωρίς κοινοβουλευτικό προσωπείο.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελευθερία της έκφρασης, η Ελευθερία της συνείδησης, από τις αρχές της δεκαετίας του '80 και μέχρι σήμερα κατοχυρώθηκαν και συνεχώς διευρύνονταν. Οι απολύσεις κάποιων δημοσιογράφων, μετά από πιέσεις του διαβόητου Δικτύου 21, λόγω των διαφοροποιήσεών τους από την «εθνική γραμμή» για το Μακεδονικό και η δυσκοιλιότητα του πολιτικού συστήματος να σεβαστεί μειοψηφίες όπως Αντιρρησίες Συνείδησης, Ομοφυλόφιλοι, θρησκευτικές μειονότητες κ.λ.π δεν άλλαζαν σημαντικά τη γενική εικόνα.

Σήμερα όμως κάθε μέρα και περισσότεροι άνθρωποι στερούνται τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα (ένα πιάτο φαΐ κι ένα κρεββάτι για να κοιμηθούν το βράδυ) και τα στοιχειώδη κοινωνικά δικαιώματα (δικαίωμα στην περίθαλψη και στη νοσηλεία) και, κατ' επέκταση, έχουν χάσει κάθε δικαίωμα σε ελευθερία επιλογών. 

Επιπλέον, κυβέρνηση και ανώτατη δικαστική εξουσία παραβιάζουν χέρι - χέρι συστηματικά το συνταγματικό θεσμικό πλαίσιο, με την πρώτη να υποκαθιστά το νομοθετικό έργο της Βουλής με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και τη δεύτερη να καλύπτει τις πράξεις της πρώτης με την επίκληση του Κρατικού Συμφέροντος.

ΠΑΙΔΕΙΑ. Την άφησα τρίτη γιατί όλες οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις από το 1974 μέχρι το 2011, εκλάμβαναν την υποχρέωσή τους για παροχή Δημόσιας Δωρεάν Παιδείας, ως υποχρέωση να χτίζουν σχολικές αίθουσες, να προσλαμβάνουν κακοεκπαιδευμένους δασκάλους με τους χειρότερους μισθούς σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης και να φυτεύουν δεξιά κι αριστερά τμήματα Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, στη λογική του «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο». 

Και σε αυτό συναινούσε σύσσωμη η κοινωνία. Ουδείς ενοχλούνταν για την καθήλωση των δαπανών για την Παιδεία στο χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρώπη, ουδείς ενοχλούνταν από τη συνακόλουθη πενία των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών, ουδείς ενοχλούνταν για την απουσία χρηματοδότησης της επιστημονικής έρευνας.

Δημόσια δωρεάν Παιδεία όντως δεν έχουμε πλέον, όμως αυτό δε συνέβη τα τελευταία τρία χρόνια και επ' αυτού η ευθύνη είναι συλλογική, δεν αφορά μόνο τις αντιλήψεις των κυβερνώντων. Και μόνο αν οραματιστούμε ένα νέο εκπαιδευτικό πρότυπο θα την αποκτήσουμε.

Δε μπορώ να μη δώσω δίκιο και στους δυο συνομιλητές μου. Ναι, το σύνθημα είναι πάντα επίκαιρο οι προκλήσεις όμως είναι διαφορετικές.

Κατ' αρχή η υποστήριξη προς τους συνταγματάρχες το 1973 ήταν πολύ χαμηλότερη από την υποστήριξη προς το σημερινό καθεστώς. Βεβαίως πολύ λίγοι έκαναν αντίσταση, ακόμα κι αυτοί που ξεχύθηκαν στους δρόμους εκείνο το τριήμερο λίγοι ήταν σε σχέση με τον πληθυσμό της Αθήνας, ακόμα και σε σχέση με αυτούς που, δέκα μέρες νωρίτερα, είχαν συρρεύσει στο Μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου. Οι περισσότεροι ή «κοιτούσαν τις δουλειές τους» ή φοβούνταν «μην έρθουν οι κόκκινοι και τους πάρουν την περιουσία».

Αυτές οι δυο τελευταίες κατηγορίες συνεχίζουν να υπάρχουν και σήμερα, παρ' όλο που κάθε μέρα ξυπνάνε φτωχότεροι. Η βαθειά τους δυσπιστία προς κάθε μορφή κοινωνικής δράσης, ο φόβος ότι «τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν», τους παραλύουν.

Και οι εκκλήσεις του ΣΥΡΙΖΑ να σπεύσουν μαζικά να τον υπερψηφίσουν δεν τους βοηθούν. οι άνθρωποι αυτοί ή θα απέχουν εφεξής από την εκλογική διαδικασία ή θα εμπιστευτούν την τύχη τους στους νεοναζί.

Τότε η νέα γενιά ασφυκτιούσε, σε μια χώρα που εξασφάλιζε μεν ένα μεροκάματο σε όλους, όμως δεν υπήρχε χώρος για ατομική και συλλογική έκφραση. Σήμερα η νέα γενιά καλείται να δώσει αγώνα επιβίωσης, σε μια χώρα που δε μπορεί να της προσφέρει τίποτα. 

Σε αυτό το πλαίσιο, τη λύση δε θα φέρει μια «Αριστερή Κυβέρνηση» όπως ευαγγελίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ, πρώτον γιατί οι άνθρωποι που έχουν την αγωνία της επιβίωσης κατά πάσα πιθανότητα δε θα προσέλθουν στην κάλπη, δεύτερον διότι δεν είναι πλέον αυτονόητο πως οι εκλογές θα γίνουν.

Προϋπόθεση για να υπάρξει μια αλλαγή στη σημερινή κατάσταση καθημερινής εξαθλίωσης είναι ν' αρχίσει μια δουλειά μυρμηγκιού, με χτίσιμο δομών κοινωνικής αλληλεγγύης σε κάθε χώρο όπου υπάρχουν άνθρωποι που υποφέρουν. Μέσα από αυτές οι τρομοκρατημένοι συμπολίτες μας που αγωνιούν για την επιβίωσή τους θα αποκτήσουν εμπιστοσύνη στην κοινωνική δράση, μέσα από αυτές θα οραματιστούν μια αλλαγή, μέσα από αυτές θα εκμεταλλευτούν και το τελευταίο ίχνος θεσμικής διεκδίκησης για να αλλάξει η κατάσταση. Μέχρι τότε όμως έχουμε πολύ δρόμο.    

Γιάννης Χρυσοβέργης   

Υ.Γ. Έγραψα πολλά, δε μπορώ όμως να μη σταθώ σε ένα δείγμα πολιτικού αυτισμού σύμπασας σχεδόν της Αριστεράς (εξαιρώ τροτσκιστές και αναρχικούς). Τα συνθήματα «φονιάδες των λαών Αμερικάνοι» και λοιπές αντιιμπεριαλιστικές κορώνες, που κυριάρχησαν στην πορεία, σε μια εποχή που ο εχθρός είναι κυριολεκτικά εντός των τειχών, δείχνουν ανάγλυφα γιατί τρία χρόνια τώρα το μεγαλύτερο μέρος της Αριστεράς, είτε ονειρεύεται Αριστερές κυβερνητικές πλειοψηφίες, είτε παρακολουθεί ως παρατηρητής τα τεκταινόμενα, αδυνατώντας να παρέμβει με τον προνομιακό, μέχρι τώρα, για την Αριστερά τρόπο, τη δημιουργία δομών κοινωνικής αλληλεγγύης. Είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας ανάλυσης της κατάστασης.