Λίγα για τη σκέψη του Ντέιβιντ Χάρβεϊ

O Ντέιβιντ Χάρβεϊ είναι ένας Βορειοαμερικάνος γεωγράφος που, στη μακρόχρονη ερευνητική πορεία του, επιχείρησε να αξιοποιήσει τη μαρξιστική σκέψη στη μελέτη κοινωνικών διεργασιών που συντελούνται στο γεωγραφικό χώρο. Βλέπετε, η ειδοποιός διαφορά της γεωγραφίας από την οικονομία, την κοινωνιολογία ή την ανθρωπολογία, για παράδειγμα, είναι ότι δεν εστιάζει στο φαινόμενο ή στο πρόβλημα καθεαυτό αλλά προσεγγίζει το υπό μελέτη πρόβλημα (ας πούμε στέγαση, εισοδηματικές ανισότητες, εγκληματικότητα ή οτιδήποτε άλλο) στη βάση του πώς κατανέμεται και πώς εξελίσσεται στο γεωγραφικό χώρο.

Σε αυτό το πνεύμα κινήθηκε η διάλεξη που έδωσε ο Χάρβεϊ στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, την περασμένη Παρασκευή.

Κεντρικό ρόλο στη διάλεξή του έπαιξε η εννοια της μετατόπισης  (move around), που υποδηλώνει το πώς το πρόβλημα που εκδηλώνεται σε έναν δεδομένο τόπο και σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, μπορεί να αλλάξει μορφή και να εκδηλωθεί σε διαφορετικό τόπο, ως αποτέλεσμα των πολιτικών που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή του και των αντιδράσεων των κοινωνικών υποκειμένων που εμπλέκονται στο πρόβλημα.

Την ίδια την οικονομική κρίση που βιώνουν σήμερα πολλές χώρες του πλανήτη, αλλά όχι όλες -ιδού η γεωγραφική διάσταση της κρίσης, που έχει να κάνει με τις οικονομικές εξελίξεις που σημάδεψαν την κάθε χώρα κατά τις τελευταίες δεκαετίες- ο Χάρβεϊ την προσεγγίζει με την έννοια της μετατόπισης, καθώς τη βλέπει ως αποτέλεσμα των πολιτικών συμπίεσης του εισοδήματος των εργαζόμενων σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική κατά τη δεκαετία του’70, οι οποίες είχαν μεν ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τα ποσοστά κέρδους, αλλά είχαν και παρενέργειες όπως αποβιομηχάνιση, ανάδειξη άλλων κέντρων συσσώρευσης σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη μας, ροές πλεονασμάτων σε επιλεκτικές κατευθύνσεις και εκδηλώσεις χρηματοπιστωτικών κρίσεων, που στην περίοδο 1997-2002 έπληξαν την Ασία και τη Νότια Αμερική και τώρα πλήττουν ΗΠΑ και Ευρώπη, περνώντας από τη φάση της κρίσης του χρηματοπιστωτικού τομέα στη δημοσιονομική κρίση των χωρών της Νότιας Ευρώπης.

Την Ελλαδίτσα μας, ο Χάρβεϊ την έχει ξεγραμμένη, με την έννοια ότι εκτιμάει πως αργά ή γρήγορα θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει την ευρωζώνη, με αναπόφευκτη συνέπεια να περάσει μια χρονική περίοδο ραγδαίας πτώσης της πραγματικής αγοραστικής δύναμης των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων και επώδυνων διαρθρωτικών αναπροσαρμογών, που μπορούν να οδηγήσουν σε μια μελλοντική ανάκαμψη. Αυτήν την πρόβλεψη για το αναπόφευκτο της εξόδου από την ευρωζώνη,ο Χάρβεϊ τη στηρίζει στο ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν ήδη προεξοφλήσει αυτήν την εξέλιξη, ενώ οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες δεν έχουν τη βούληση να θέσουν την πολιτική πάνω από την οικονομία και  να προχωρήσουν σε αποφασιστικά μέτρα στήριξης της ελληνικής οικονομίας, εκδίδοντας για παράδειγμα ευρωομόλογα ή αναθέτοντας στην ΕΚΤ το ρόλο ύστατου πιστωτή που να κόβει χρήμα και να δανείζει μεχαμηλά επιτόκια. Ο ομιλητής μάλιστα υποστήριξε ότι όσο γρηγορότερα φύγει η Ελλάδα από την ευρωζώνη, τόσο το καλύτερο γι’αυτήν.

Το δικό μου πικρό σχόλιο πάνω σε αυτά που άκουσα είναι το πόσο «αριστερή» μπορεί να είναι μια αντίληψη που προτρέπει μια χώρα και ένα λαό να χαράξουν πορεία με βάση το τί θέλουν ή τί εκτιμούν οι χρηματαγορές, αποδεχόμενοι ουσιαστικά τη συνθηκολόγηση της πολιτικής μπροστά στην οικονομία των τραπεζιτών και των golden boys. Μια τέτοια real politik, έστω και αν ανταποκρίνεται στους παρόντες συσχετισμούς δυνάμεων και στις επικρατούσες νοοτροπίες, πολύ λίγο μπορεί να βοηθήσει τον πολύ κόσμο που υποφέρει.

Αύριο Τρίτη, στις οκτώ το βράδυ, ο Χάρβεϊ θα μιλήσει στο πάρκο της Τσαμαδού (Πλατεία Εξαρχείων). Όσοι πιστοί προσέλθετε...

Γιώργος Αιμ. Σκιάνης