Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2022
ΝΙΚΟΣ ΣΑΜΠΑΝΗΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ
Σάββατο 19 Νοεμβρίου 2022
Η ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ ΚΙ ΟΙ ΟΛΙΒΕΡ ΤΟΥΙΣΤ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ
Ο ορυμαγδός των καταγγελιών για κακοποιήσεις ανηλίκων στις δομές της Κιβωτού του Κόσμου, της ΜΚΟ του... ανθρώπου του Θεού, πατέρα Αντωνίου Παπανικολάου, δε μας παραπέμπει απλώς στον Όλιβερ Τουίστ του Τσαρλς Ντίκενς. Μας θέτει αντιμέτωπους με την υποκρισία σύσσωμης της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία 50 χρόνια, η οποία έχει εναποθέσει τη στήριξη των πιο αδύναμων μελών της σε ιδιωτικούς οργανισμούς, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι άμεσα ελεγχόμενοι από την Εκκλησία, ή, ακόμα χειρότερα, από ανεξέλεγκτες σέχτες θρησκολήπτων.
Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΣ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ
Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2022
ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
Το ελληνικό Κράτος αντιμέτωπο με τις συνέπειες της μεγαλομανίας του
Τα «τρελά» σενάρια περί αποκλεισμού μεγάλου ελληνικού νησιού
Η ανάδειξη της στρατιωτικοποίησης των νησιών του Βορείου Αιγαίου από την Τουρκία δεν είναι καθόλου τυχαία.Η Ελλάδα με την πλάτη στον τοίχο
Οι οδυνηρές επιλογές της ελληνικής διπλωματίας
Τετάρτη 17 Αυγούστου 2022
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑ ΚΙ Η ΟΡΓΗ ΤΟΥ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ
Η πρόσφατη έκθεση της ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ η οποία καταγγέλλει πως ο ουκρανικός στρατός σε 19 τουλάχιστον περιοχές χρησιμοποίησε ως ασπίδα άμαχο πληθυσμό, προκάλεσε την οργή του ουκρανικού καθεστώτος (βλ. σχετικά Ukraine: Ukrainian fighting tactics endanger civilians ).Επίσης επιβεβαίωσε τις σχετικές καταγγελίες των Ρώσων, τις οποίες ως τώρα ουδείς ελάμβανε σοβαρά υπ' όψιν του ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΣ, καθώς ο δικός τους στρατός επίσης βαρύνεται για πλήθος αγριοτήτων -δε μπορούσε να γίνει διαφορετικά- σε βάρος των αμάχων (βλ. σχετικά στην ίδια έκθεση).Όμως το γεγονός ότι στρατός χρησιμοποιεί ομοεθνείς του, για την προστασία των οποίων υποτίθεται ότι μάχεται, ως ομήρους είναι καινοφανές για τα, ούτως ή άλλως, βάρβαρα πολεμικά ήθη.
Η χρήση εκ μέρους ενός στρατού πολιτών ως ομήρων προκειμένου να αποτρέψει επιθέσεις σε βάρος του είναι πανάρχαια μέθοδος των στρατών εισβολής, είτε για να προστατέψουν την υποχώρησή τους, είτε για να προστατευτούν από επιθέσεις ατάκτων.Στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ο στρατός των ναζί τοποθετούσε συστηματικά μπροστά από την ατμομηχανή των τραίνων του ένα βαγόνι με ομήρους, για να εμποδίσει επιθέσεις των οργανώσεων αντίστασης στις γραμμές ανεφοδιασμού του.Η παρεμπόδιση της φυγής αμάχων από μια περιοχή εν όψει άφιξης των δυνάμεων εισβολής, προκειμένου να μην παρεμποδιστεί η σύμπτυξη των δυνάμεων των αμυνομένων, επίσης έχει έχει χρησιμοποιηθεί από στρατούς, στο παρελθόν, αν και δεν είναι συχνό φαινόμενο.Εκείνο όμως που ουδέποτε ως τώρα έχει καταγραφεί στα ιστορικά χρονικά είναι η χρήση από ένα στρατό ομοεθνών του ως ομήρων, προκειμένου να μη δεχθεί πλήγματα από δυνάμεις εισβολής. Για την ακρίβεια έχει καταγραφεί μια φορά: από τους ένοπλους του Ισλαμικού Κράτους, στο Ιράκ και στη Συρία, κατά την περίοδο 2014-2018.
ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΙΣΤΙΚΟΣ ΚΥΝΙΣΜΟΣ;
ΠΟΛΙΤΕΣ Β' ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ;
ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΜΕ ΤΟ ΙΣΛΑΜΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
Δευτέρα 20 Ιουνίου 2022
ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ: Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Η ΗΤΤΑ ΤΟΥ ΝΕΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΛΑΖΟΝΕΙΑΣ
Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΟΣ
Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΜΕΝΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΕΧΕΙ ΔΥΣΚΟΛΟ ΕΡΓΟ
Πέμπτη 26 Μαΐου 2022
ΠΙΟΤΕΡΟ ΚΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΑΜΠ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ» ΜΕ ΤΡΟΜΑΖΟΥΝ
Ο ΠΟΥΤΙΝ «ΧΡΗΣΙΜΟΣ» ΑΠΟΔΙΟΠΟΜΠΑΙΟΣ ΤΡΑΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ
Ο ΠΟΥΤΙΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝΤΑΜ ΧΟΥΣΕΪΝ ΟΥΤΕ ΣΛΟΜΠΟΝΤΑΝ ΜΙΛΟΣΕΒΙΤΣ
Μόνο που τα περιβόητα «πυρηνικά» και «χημικά» όπλα του Σαντάμ Χουσεΐν ήταν παραμύθια της Χαλιμάς, όπως αποδείχθηκε πανηγυρικά με τα τη δεύτερη εισβολή στο Ιράκ και την ανατροπή του.
Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΔΥΤΙΚΟΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΑΝΤΙΒΑΡΟΥ
Τετάρτη 4 Μαΐου 2022
ΣΤ' ΑΧΥΡΑ ΨΑΧΝΟΥΝΕ ΨΥΛΛΟΥΣ ΓΙΑ ΝΑ 'ΒΡΟΥΝΕ;
Μια περιήγηση σε μερικά από τα ταμπού της Ιστορίας της Αριστεράς
Είχα την ευκαιρία να διαβάσω τους τελευταίους μήνες τρία πρόσφατα και πολύ ενδιαφέροντα βιβλία που θίγουν κάποιες πτυχές της Ιστορίας της Αριστεράς πολύ λίγο γνωστές.
Πρόκειται για το ΕΞΟΡΙΣΤΟΙ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ, του Δημήτρη Δαμασκηνού, το LOS BUENOS ANTIFASCISTAS, του Γιάννη Παντελάκη και το «Ο ΜΠΕΖΕΝΤΑΚΟΣ ΜΑΣ ΑΦΗΣΕ ΓΕΙΑ» του Νίκου Παπαδάτου.
Κοινό στοιχείο των τριών συγγραφέων είναι ο επαγγελματικός σεβασμός στις πηγές κι η επιθυμία τους να αναδείξουν «ξεχασμένες» στιγμές της ελληνικής Αριστεράς.
Θα τα παρουσιάσω εν συντομία, παραθέτοντας συνάμα και τα ερωτηματικά που μου γέννησαν και τα οποία συνιστούν προκλήσεις για πιο ενδελεχείς έρευνες στα συγκεκριμένα θέματα, τηρώντας τη χρονολογική σειρά της έκδοσής τους.
Γιατί όταν θάβουμε βαθιά τη μνήμη, όταν την εξοστρακίζουν η λογοκρισία κι η αυτολογοκρισία, αυτή βρικολακιάζει και μας εκδικείται.
ΕΞΟΡΙΣΤΟΙ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ, Μαρτυρίες, ντοκουμέντα και δημοσιεύματα για τις εκτοπίσεις αγωνιστών στη Γαύδο
Το βιβλίο του Δημήτρη Δαμασκηνού, Εκδόσεις ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, Αθήνα 2020, πραγματεύεται τις συνθήκες ζωής των κομμουνιστών πολιτικών κρατούμενων σε ένα εξόχως τουριστικό νησί εδώ και δυο δεκαετίες, τη Γαύδο, το νοτιότερο σημείο της ελληνικής επικράτειας.
Αγαπημένος τόπος θερινών διακοπών για χιλιάδες Αριστερούς, ελάχιστοι από τους οποίους όμως έχουν ακούσει πως, στη δεκαετία του '30 κυρίως και δευτερευόντως στον Εμφύλιο, το νησί υπήρξε, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των εξορίστων, μακράν, ο χειρότερος τόπος εξορίας.
Ο συγγραφέας, δίνει τον πρώτο λόγο στις μαρτυρίες των εξόριστων, οι οποίοι περιγράφουν τις ζοφερές συνθήκες της διαβίωσής τους, καθώς, δεν είχαν πού να διαμείνουν -δωμάτια δεν υπήρχαν στο νησί, οι κάτοικοι ζούσαν σε κάτι άθλιες καλύβες- κι αναγκάστηκαν να χτίσουν τα καταλύματά τους με τα χέρια τους, τρόφιμα δεν υπήρχαν ούτε για τους υποσιτισμένους ντόπιους, ενώ δεν έφταναν στα χέρια τους ούτε καν τα χρήματα και τα πακέτα που τους έστελναν οι φίλοι και συγγενείς τους (τα κατακρατούσε με διάφορα προσχήματα η Χωροφυλακή στα Σφακιά).
Όλες οι μαρτυρίες συμφωνούν πως, από όλα τα νησιά που έγιναν τόποι εξορίας στο Μεσοπόλεμο (εκτός από τη Γαύδο ήταν η Ανάφη, η Φολέγανδρος, η Σίκινος, ο Αη Στράτης κ.α.), μακράν χειρότερη ήταν η κατάσταση στη Γαύδο.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρεις ενότητες, που αντιστοιχούν σε τρεις διαφορετικές περιόδους: την περίοδο 1929-1936, όταν με βάση το ιδιώνυμο της κυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου οι κομμουνιστές εξορίζονται με απλές διοικητικές αποφάσεις, τη Μεταξική δικτατορία και τον Εμφύλιο. Ιδιαίτερο κεφάλαιο, στην πρώτη ενότητα, αφιερώνεται στους Αρχειομαρξιστές και τροτσκιστές εξόριστους, οι οποίοι συγκροτούσαν ξεχωριστή κοινότητα.
Η αξία του, πέρα από την εξαιρετική τεκμηρίωσή του, συνίσταται στο ότι ανοίγει για περαιτέρω ιστορική διερεύνηση το θέμα των διώξεων σε βάρος των κομμουνιστών πριν τη Μεταξική δικτατορία.
Η ανάγνωση του βιβλίου και οι συζητήσεις που είχα την τύχη να κάνω με το συγγραφέα στα Χανιά μου γέννησαν ένα ερώτημα: Γιατί στην, πλούσια, ιστοριογραφία της Αριστεράς οι μαρτυρίες για τη Γαύδο -και τα άλλα μικρά νησιά- είναι τόσο βαθιά κρυμμένες;
Στο ερώτημα αυτό η απάντηση είναι, εν μέρει, προφανής. Στη μεν διάρκεια της Μεταξικής δικτατορίας η καταστολή ήταν γενικευμένη και σε παρεμφερείς συνθήκες κλήθηκαν να ζήσουν κι οι, ολιγαριθμότεροι μεν υπαρκτοί δε, μη κομουνιστές κρατούμενοι. Στη διάρκεια δε του Εμφυλίου και των μετεμφυλιακών χρόνων, η φρίκη των κολαστηρίων της Μακρονήσου και της Γυάρου επισκίασε τις βάρβαρες συνθήκες διαβίωσης των εξορίστων σε άλλα νησιά.
Γιατί όμως αποσιωπάται η περίοδος 1929-1936; Επ' αυτού εικασίες μόνο μπορούν να διατυπωθούν.
Η δική μου είναι πως καθοριστικό ρόλο στην αποσιώπηση των διώξεων των κομμουνιστών σε εκείνη την περίοδο έπαιξε το αφήγημα της συμπόρευσης των Δημοκρατικών δυνάμεων, που έλαβε σάρκα και οστά με την κοινή κάθοδο στις εκλογές του 1956 των κομμάτων του Κέντρου και της ΕΔΑ υπό το βάρος της άγριας καταστολής του Κράτους της Δεξιάς στη δεκαετία του '50, έμεινε ζωντανό κι ενισχύονταν καθημερινά σε επίπεδο συλλογικής συνείδησης τόσο των Αριστερών όσο και των Κεντρώων ψηφοφόρων -παρά τη διακηρυγμένη εχθρότητα προς αυτό του Γεωργίου Παπανδρέου- στα χρόνια μέχρι τη Δικτατορία κι ήταν ηγεμονικό -μια ματιά στον αριθμό των συνεργασιών μεταξύ των κομμάτων της Αριστεράς, του ΠΑΣΟΚ και της ΕΔΗΚ σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης το αποδεικνύει- στα χρόνια της Μεταπολίτευσης μέχρι το 1985.
Δεν ήταν εύκολο, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, να αναδειχθεί ο αυταρχισμός του Ελευθέριου Βενιζέλου -ο οποίος διατηρούσε ένοπλο παρακρατικό μηχανισμό, τους Γυπαραίους από το όνομα του Γύπαρη που ήταν αρχηγός τους, και, όπως άλλωστε και οι αντίπαλοί του του Λαϊκού Κόμματος, κάθε φορά που έχασε εκλογές οργάνωσε απόπειρα πραξικοπήματος- που στη συνείδηση των Κεντρώων ψηφοφόρων -αλλά και πολλών Μικρασιατικής καταγωγής πολιτών οι οποίοι εντάχθηκαν στην Αριστερά στην Κατοχή- είχε το φωτοστέφανο του Εθνάρχη. Την υπόθεση αυτή ενισχύει και το γεγονός ότι το ΚΚΕ μόλις στα μέσα της δεκαετίας του '90 άρχισε να ενδιαφέρεται για την ανάδειξη της ιστορίας των εξορίστων στη Γαύδο.
Η υπόθεση αυτή θέτει βεβαίως το ερώτημα αν η αποσιώπηση ήταν αποτέλεσμα μιας συλλογικής αυτολογοκρισίας -πού να ψάχνεις τώρα περσινά ξινά σταφύλια;- ή εκπορεύτηκε από πολιτικές αποφάσεις του ΚΚΕ και, μεταδικτατορικά, του ΚΚΕ εσωτερικού.
Εκτιμώ ότι σίγουρα είμαστε αντιμέτωποι με ένα φαινόμενο συλλογικής αυτολογοκρισίας υπέρ της προστασίας της συμμαχίας των προοδευτικών δυνάμεων, όπως ο καθένας την αντιλαμβάνονταν. Δε μπορώ να αποκλείσω και το ενδεχόμενο της ύπαρξης και κάποιας κομματικής γραμμής, όμως αυτό μένει να αποδειχτεί από μια νέα ιστορική έρευνα στα αρχεία του ΚΚΕ, τα οποία, ως γνωστόν, ανοίγουν κατ' επιλογή.
LOS BUENOS ANTIFASCISTAS, Η Ιστορία των Ελλήνων Εθελοντών του Ισπανικού Εμφυλίου μέσα από τα άγνωστα αρχεία των Διεθνών Ταξιαρχιών
Το βιβλίο του Γιάννη Παντελάκη, εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, Αθήνα 2021, έχει το πλεονέκτημα, που απορρέει από τη δημοσιογραφική ιδιότητα του συγγραφέα, ότι διαβάζεται πιο εύκολα από τα άλλα δυο, στα οποία πρυτανεύει η αυστηρή επιστημονική ιστορική γλώσσα.
Δεν είναι εντούτοις λιγότερο τεκμηριωμένο ιστορικά, καθώς ο συγγραφέας, εκτός από το πρωτογενές υλικό των αρχείων των Διεθνών Ταξιαρχιών, αναδίφησε όλη την, όχι πλούσια, ελληνική βιβλιογραφία και την αρθρογραφία των ελληνικών εφημερίδων.
Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται ένας ονομαστικός κατάλογος όλων -400 περίπου σε ένα σύνολο 35.000-60.000 μαχητών (οι εκτιμήσεις ποικίλουν) από τους οποίους 15.000 περίπου έπεσαν στα πεδία των μαχών ή εκτελέστηκαν από τους νικητές- των Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων που πολέμησαν με τις Διεθνείς Ταξιαρχίες, μαζί με κάθε πληροφορία που μπόρεσε ο συγγραφέας να αντλήσει για τη ζωή του καθ' ενός από αυτούς.
Το βιβλίο δεν αναφέρεται στους αναρχικούς και, κυρίως, στους τροτσκιστές κι αρχειομαρξιστές που πολέμησαν στην Ισπανία, πλην του Δημήτρη Γιωτόπουλου, κι αυτό διότι είχε υπάρξει κρατούμενος, ως «πράκτορας του εχθρού», των Διεθνών Ταξιαρχιών. Ο Παντελάκης δεν είχε πρόσβαση στα αρχεία του POUM (Partido Obrero de Unidad Marxista), με την πολιτοφυλακή του οποίου πολέμησαν όσοι τροτσκιστές συμμετείχαν στον Ισπανικό Εμφύλιο. Είναι δε άγνωστο αν υπάρχει κάπου ένα αξιόπιστο αρχείο του εν λόγω κόμματος, που αυτοδιαλύθηκε το 1980. Επίσης δεν είχε πρόσβαση στα αρχεία του αναρχικού συνδικάτου CNT. Η αναζήτηση και μελέτη των εν λόγω αρχείων συνιστούν πεδίον δόξης λαμπρόν για επόμενους ερευνητές. Εντούτοις, στα αρχεία των Διεθνών Ταξιαρχιών ένας-δυο Έλληνες μαχητές είχαν δηλώσει ότι είναι αναρχικοί.
Πρόκειται για το δεύτερο μόλις βιβλίο στην ελληνική βιβλιογραφία για το θέμα αυτό -το πρώτο ήταν αυτό του Δημήτρη Παλαιολογόπουλου, ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΕΣ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΣΤΟΝ ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ (1936-39), Εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ, Αθήνα 1986- κι αυτό το καθιστά πολύτιμο.
Όλα τα κεφάλαια του βιβλίου αρχίζουν με μια αφήγηση της Anastasia Tsackos Moratalla, κόρης του μαχητή Γιώργου Τσάκου και της Llanos Moratalla, που γεννήθηκε σε στρατόπεδο Ισπανών προσφύγων στη Γαλλία και δε γνώρισε ποτέ τον πατέρα της -όταν το 1940 η μητέρα της επέστρεψε στην Ισπανία προκειμένου να ζητήσει ένα πιστοποιητικό γέννησης, που ο πατέρας της είχε αρνηθεί να της στείλει, για να μεταναστεύσουν με το Γιώργο Τσάκο στις ΗΠΑ, της αφαιρέθηκε το διαβατήριο και της απαγορεύτηκε η έξοδος από τη χώρα εφ' όρου ζωής από τη δικτατορία του Φράνκο-.
Εδώ είναι η στιγμή να θέσουμε και πάλι το ερώτημα: Γιατί η ιστορία των 400 αυτών μαχητών έχει περάσει στα «αζήτητα» της ιστοριογραφίας της Αριστεράς;
Στο ερώτημα αυτό υπάρχουν δυο απαντήσεις, συμπληρωματικές μεταξύ τους.
Η πρώτη είναι η προφανής: Όπως προκύπτει από το βιβλίο, η πλειονότητα των Ελλήνων κι Ελληνοκυπρίων μαχητών ήταν μετανάστες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ και μέλη των αντίστοιχων κομμουνιστικών κομμάτων, όχι του ΚΚΕ ή του ΑΚΕΛ.
Όμως η απάντηση αυτή δεν είναι επαρκής. Και δεν εξηγεί, για παράδειγμα, γιατί ο επί πολλά χρόνια γραμματέας του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου, περίμενε έως το 1988 για να μιλήσει για τη συμμετοχή του στις Διεθνείς Ταξιαρχίες.
Τη δεύτερη απάντηση τη δίνει το βιβλίο του Παντελάκη κι εξηγεί, εν πολλοίς, τον πέπλο σιωπής. Οι επιζήσαντες μαχητές των Διεθνών Ταξιαρχιών επιστρέφοντας στις χώρες τους δεν έγιναν δεκτοί με ανοιχτές αγκάλες. Στις δυτικές χώρες πολλοί από αυτούς φυλακίστηκαν. Όσοι δε αναζήτησαν καταφύγιο στην Σοβιετική Ένωση, τόσο οι σοβιετικοί πολίτες όσο κι οι υπόλοιποι, έπεσαν στην πλειονότητά τους θύματα των εκκαθαρίσεων του Στάλιν. Η συμμετοχή στις Διεθνείς Ταξιαρχίες για χρόνια καθιστούσε τους μαχητές τους ύποπτους για «συνεργασία με τον ταξικό εχθρό». Όσο εξοργιστικό κι αν ακούγεται αυτό, είναι πραγματικότητα.
Σε αυτό το σημείο μάλιστα το βιβλίο του Παντελάκη έρχεται να κουμπώσει με αυτό του Παπαδάτου, καθώς, δυο από τους έξι πρωταγωνιστές του βιβλίου του, οι Γιάννης Τσαγκαράκης και Αβραάμ Δερβισόγλου, είχαν πολεμήσει με τις Διεθνείς Ταξιαρχίες, όπως κι ο Γιώργος Ντούβας ή Βορεινός (το όνομά του αναφέρεται σε πρακτικά ανακρίσεων).
«Ο ΜΠΕΖΕΝΤΑΚΟΣ ΜΑΣ ΑΦΗΣΕ ΓΕΙΑ» Οι διώξεις των Ελλήνων Κομμουνιστών στην ΕΣΣΔ /1937-1938
Το βιβλίο του Νίκου Παπαδάτου, Εκδόσεις ΚΨΜ, Αθήνα 2021, βασίζεται στη μελέτη των σοβιετικών αρχείων της επίμαχης περιόδου.
Όπως αποκαλύπτει η έρευνα του συγγραφέα στη διετία 1937-1938, συνολικά 1.548.366 άνθρωποι συνελήφθησαν με την κατηγορία της «αντισοβιετικής δραστηριότητας» και από αυτούς οι 681.692 καταδικάστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες σε θάνατο κι εκτελέστηκαν. Μεταξύ των συλληφθέντων οι 227.986 ήταν αλλοδαποί που ζούσαν στην ΕΣΣΔ είτε ως οικονομικοί μετανάστες, είτε ως διωκόμενοι στις χώρες τους κομμουνιστές, από τους οποίους εκτελέστηκαν οι 172.830. Οι Έλληνες συλληφθέντες ήταν 11.261 κι εκτελέστηκαν οι 9.450.
Ο συγγραφέας επέλεξε να παρουσιάσει το θέμα μέσα από τα πρακτικά των ανακρίσεων, αλλά και των μεταγενέστερων αποφάσεων, μετά το 1956, που ακύρωναν τις καταδίκες τους και τους αποκαθιστούσαν, επισημαίνοντας «κατάφωρες παραβιάσεις της σοσιαλιστικής νομιμότητας κατά την ανακριτική φάση», έξι κομμουνιστών. Οι τρεις από αυτούς ήταν στελέχη του ΚΚΕ, ο ένας μάλιστα από αυτούς, ο Ανδρόνικος Χαϊτάς ή Σιφναίος, είχε διατελέσει γραμματέας του κόμματος στις αρχές της δεκαετίας. Οι άλλοι δυο ήταν οι Κώστας Ευτυχιάδης και Γιάννης Τσαγκαράκης
Οι άλλοι τρεις δεν ήταν μέλη του ΚΚΕ, προέρχονταν από το χώρο του Αρχειομαρξισμού και τους είχε φυγαδεύσει στην ΕΣΣΔ το ΚΚΕ. Ήταν οι Αβραάμ Δερβισόγλου, Παύλος Οσμάνης (Δουλγέρης) και Μιχάλης Μπεζεντάκος, ο άνθρωπος που είχε γίνει θρύλος για την απόδρασή του από τις φυλακές Συγγρού το Μάρτη του 1932 -ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ είχε αφιερώσει στην απόδρασή του μισό πρωτοσέλιδο την επαύριόν της- και έκτοτε εξαφανίστηκε από προσώπου γης.
«Λένε πως ο Μπεζεντάκος σκοτώθηκε πολεμώντας στην Ισπανία», ήταν η στερεότυπη απάντηση στελεχών του ΚΚΕ σε δημοσιογράφους που, στη δεκαετία του '70 τους ρωτούσαν τι απέγινε ο άνθρωπος αυτός μετά την απόδρασή του.
Τα πρακτικά των ανακρίσεών του Μπεζεντάκου αποκαλύπτουν ότι ποτέ δεν υπήρξε μέλος του ΚΚΕ. Ήταν δραστήριος αρχειομαρξιστής μέχρι τη σύλληψή του και στις φυλακές Συγγρού, όπου μοιράζονταν το ίδιο κελί με στελέχη του ΚΚΕ, κατά δήλωσή του, προσέγγισε αυτό το κόμμα. Επίσης, μετά την άφιξή του στην ΕΣΣΔ δεν εντάχθηκε ούτε στο ΚΚΕ ούτε στο ΚΚΣΕ.
Εντούτοις απέδρασε με τη βοήθεια του ΚΚΕ, που του προσέφερε καταφύγιο -μοιράζονταν το ίδιο καταφύγιο με τον μετέπειτα γραμματέα του κόμματος Νίκο Ζαχαριάδη- και φρόντισε να τον φυγαδεύσει στην ΕΣΣΔ μέσω του δικτύου διαφυγής των διωκόμενων στελεχών του.
Εδώ γεννάται μια σειρά ερωτημάτων για τις σχέσεις του Μπεζεντάκου, με το ΚΚΕ. Γιατί το ΚΚΕ αποφάσισε να βοηθήσει έναν «νεοφώτιστο» στο κόμμα να αποδράσει; Γιατί μετά την απόδρασή του του προσέφερε τόσο σημαντική προστασία -δεν είναι τυχαίο ότι μοιράζονταν το ίδιο καταφύγιο με το Νίκο Ζαχαριάδη-; Γιατί αποφάσισε να φυγαδεύσει κι αυτόν κι άλλους πρώην ενεργούς αρχειομαρξιστές στην ΕΣΣΔ ενώ οι σχέσεις μεταξύ κομμουνιστών κι Αρχειομαρξιστών ήταν ακραίες (στη Γαύδο, για παράδειγμα, οι δυο ομάδες εξορίστων δεν αντάλλασσαν ούτε καλημέρα, παρά την πλειάδα των κοινών προβλημάτων επιβίωσης που αντιμετώπιζαν);
Το ερώτημα γιατί αυτοί που γνώριζαν τι απέγινε ο Μπεζεντάκος απαντούσαν με υπεκφυγές δεν τίθεται διότι έχει προφανή απάντηση, κατά μείζονα λόγο που το ΚΚΕ αποφάσισε να αποκαταστήσει το Στάλιν πριν μερικά χρόνια.
Το βιβλίο του Παπαδάτου, πέραν του ότι ρίχνει φως στο μυστήριο της εξαφάνισης του Μιχάλη Μπεζεντάκου, είναι πολύτιμο διότι αποκαλύπτει την τραγική μοίρα πλήθους κομμουνιστών, από την Ελλάδα κι άλλες χώρες, που κατέφυγαν διωκόμενοι στην ΕΣΣΔ, για να τους φάει εκεί το μαύρο σκοτάδι ως «αντισοβιετικά στοιχεία».
Γιάννης Χρυσοβέργης
Τετάρτη 20 Απριλίου 2022
ΤΟ 3ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΙ ΤΟΥΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Η ολοκλήρωση του 3ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ έκλεισε τον κύκλο του μετασχηματισμού του κόμματος αυτού σε μια σοσιαλδημοκρατική πολιτική δύναμη, η οποία καλείται πλέον να αποδείξει ότι είναι άξια διάδοχος του ΠΑΣΟΚ.
Θα ήταν εντούτοις λάθος να αγνοήσει κανείς τις σημαντικές μεν, αθέατες σε μεγάλο βαθμό δε, διεργασίες που έχουν γίνει και στα υπόλοιπα κόμματα της Αριστεράς και οι οποίες έχουν οδηγήσει σε ενδιαφέροντες μετασχηματισμούς, που μένει ν' αποδεχθεί αν θα είναι διαρκείς ή εφήμεροι.
ΣΥΡΙΖΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΗ ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Η κρίσιμη ημερομηνία σε αυτό το μακρύ ταξίδι του ΣΥΡΙΖΑ από τη Ριζοσπαστική Αριστερά στην Κεντροαριστερά είναι αναμφίβολα η νύχτα της 12ης προς τη 13η Φεβρουαρίου του 2012, όταν η Βουλή υπερψήφιζε το 2ο Μνημόνιο ενώ στους δρόμους της Αθήνας η μαζικότερη και μαχητικότερη αντιμνημονιακή διαδήλωση, μια λαοθάλασσα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, συγκρούονταν επί πολλές ώρες με τις δυνάμεις της Αστυνομίας που προσπάθησαν να τη διαλύσουν.
Η νύχτα εκείνη υπήρξε το κύκνειο άσμα της αντίστασης των πολιτών στην καταστροφή της ζωής τους με κινηματικούς όρους. Το μέγεθος της απελπισίας των χιλιάδων διαδηλωτών αντανακλάται στον εμπρησμό δεκάδων κτηρίων στο κέντρο της Αθήνας, κάτι που είχε να συμβεί από το Δεκέμβρη του 1944.
Από την επαύριον άρχισε μια ιλιγγιώδης δημοσκοπική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ, που από μια πρόθεση ψήφου 6% σκαρφάλωσε στο 16,8% στις εκλογές του Μαΐου και στο 26,9% σε αυτές του Ιουνίου ενώ αντιστοίχως, το ΠΑΣΟΚ, το παραδοσιακό κόμμα της κεντροαριστεράς, βυθίζονταν στην πολιτική ανυποληψία.
Στην συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο Αλέξης Τσίπρας σε εκπροσώπους των ΜΜΕ στο Ζάππειο μεταξύ των δυο αυτών αναμετρήσεων, έδωσε τα πρώτα δείγματα της μετατόπισης του ΣΥΡΙΖΑ προς μετριοπαθέστερες θέσεις. Το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης ήταν ο επόμενος σταθμός της σοσιαλδημοκρατικής μετάβασης του ΣΥΡΙΖΑ η οποία επισημοποιήθηκε με τη διαχείριση της συνθηκολόγησης τον Ιούλιο του 2015.
Για εμένα ήταν ευχάριστη έκπληξη η αντίσταση της πρώτης κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ στο ευρωπαϊκό κατεστημένο, την εγχώρια ολιγαρχία και το ΔΝΤ επί επτά ολόκληρους μήνες κι αποτιμώ ως επιτυχή -με την έννοια ότι ανά πάσα στιγμή είχε ως γνώμονα την ανακούφιση των φτωχότερων πολιτών- τη διαχείριση του Τρίτου Μνημονίου από πλευράς του.
Έμενε τη μετάβαση αυτή να τη συνειδητοποιήσουν τα εναπομείναντα, μετά τη διάσπαση του καλοκαιριού του 2015, μέλη του ΣΥΡΙΖΑ και να την αποτυπώσουν και στον προγραμματικό λόγο του κόμματος, πράγμα που έγινε με το 3ο Συνέδριο.
Ο νέος ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα περισσότερο σοσιαλδημοκρατικό παρά κεντροαριστερό γενικώς και αορίστως -η θετική κληρονομιά της Συμφωνίας των Πρεσπών δεν του επιτρέπει να διολισθήσει προς ακραίες εθνικιστικές θέσεις σαν αυτές του ΠΑΣΟΚ- που καλείται, είτε βρίσκεται στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση, να προωθεί μεταρρυθμίσεις με προοδευτικό και κοινωνικό πρόσημο. Επίσης διαθέτει έναν χαρισματικό ηγέτη, ο οποίος προτιμά να είναι πρώτος μεταξύ ίσων αντί να θεωρεί το κόμμα ιδιοκτησία του, καθώς και μια αξιόλογη αριστερή κομματική αντιπολίτευση η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις σειρήνες του συντηρητισμού.
ΜΕΡΑ25: ΣΥΡΙΖΑ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ;
Παράλληλα το κόμμα του Γιάνη Βαρουφάκη, το ΜΕΡΑ25 έχει κατοχυρώσει την παρουσία του στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ, διατυπώνοντας έναν πολιτικό λόγο που θυμίζει τον παλιό ΣΥΡΙΖΑ, αυτόν της πρώτης δεκαετίας του 2000.Η κοινοβουλευτική παρουσία του κόμματος μέχρι σήμερα υπήρξε απόλυτα θετική, με τους βουλευτές του να διακρίνονται για τον συγκροτημένο τους ριζοσπαστικό λόγο.
Στα θετικά του κόμματος αυτού πρέπει να προστεθεί η υιοθέτηση θέσεων για το περιβάλλον που προσιδιάζουν σε οικολογικό κόμμα -κάτι που ο ΣΥΡΙΖΑ ουδέποτε έκανε-, πράγμα πολύ σημαντικό λαμβανομένης υπ' όψιν της αποδεδειγμένης ανικανότητας των Οικολόγων αυτής της χώρας να συγκροτήσουν ένα βιώσιμο πολιτικό σχήμα.
Στα αρνητικά του καταλογίζονται η απόλυτη εσωστρέφειά του, για την οποάι κάτι πρέπει να κάνει αν θέλει να μακροημερεύσει ως κοινοβουλευτική δύναμη, και ο αρχηγικός του χαρακτήρας, για τον οποίο τίποτα δε μπορεί να γίνει. Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι Ο ΗΓΕΤΗΣ κι όποια(ος) επιθυμεί να δώσει τις μάχες του μέσα από το ΜΕΡΑ25 οφείλει να λάβει σοβαρά υπ' όψιν αυτό το δεδομένο.
Σε κάθε περίπτωση η παρουσία του κόμματος αυτού ως εκπροσώπου της ριζοσπαστικής σοσιαλδημοκρατίας είναι πολύ σημαντική, μιας και δημιουργεί ένα αριστερό αντίβαρο, που θα συγκρατεί τη διολίσθηση του ΣΥΡΙΖΑ προς συντηρητικότερες θέσεις.
ΚΚΕ: ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΚΙΝΕΙΤΑΙ;
Το πρώτο ήταν η ανυπόκριτη και ουσιαστική βοήθεια που προσέφεραν οι συνδικαλιστές του Σωματείου Επισιτισμού -που ελέγχεται από το ΠΑΜΕ- στους εργαζόμενους της e-Food, όταν η εταιρεία αποπειράθηκε να μετατρέψει τις συμβάσεις εργασίας σε συμβάσεις έργου.
Η συνεργασία των συνδικαλιστών του ΚΚΕ με τους αντιεξουσιαστές της Συνέλευσης Βάσης Εργαζομένων Οδηγών Δικύκλου (ΣΒΕΟΔ) ήταν κάτι πρωτοφανές και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μαζική συμμετοχή των εργαζομένων στην απεργία (περίπου 40% των άνω των 2.000 εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων και των διοικητικών υπαλλήλων). Σε συνδυασμό δε με τη μαζική συμπαράσταση των χρηστών των υπηρεσιών της e-Food προς τους εργαζομένους της -δεκάδες χιλιάδες απενεργοποιήσεις της εφαρμογής σε διάστημα μικρότερο των 24 ωρών- συνέβαλε στην πρώτη απεργιακή νίκη εργαζομένων, μετά από τρία χρόνια (η προηγούμενη ήταν η κατάκτηση του δικαιώματος στο συνδικαλισμό των εργαζομένων στην COSCO).
Σημαίνει άραγε αυτό μια αλλαγή στάσης του ΠΑΜΕ απέναντι σε συνδικαλιστικές πρωτοβουλίες και μορφές οργάνωσης που δε χωράνε στα δικά του καλούπια; Κάτι τέτοιο μόνο θετικό θα είναι σε μια εποχή που η ΓΣΕΕ, εντελώς απαξιωμένη, δεν κατορθώνει ούτε συνέδριο να κάνει εδώ και τρία χρόνια.
Το δεύτερο ήταν η ταχύτατη αντίδραση του ΚΚΕ στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κι η μαζική συμμετοχή του στις διαδηλώσεις καταγγελίας της.
Το αν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά ή για μια αλλαγή στάσης του αρχαιότερου κόμματος της Αριστεράς απέναντι στις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις είναι κάτι που θα φανεί πολύ σύντομα. Προς το παρόν, μόνο να ευχηθούμε να συμβαίνει το δεύτερο μπορούμε.
ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΕΣ ΚΙ ΕΞΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΠΟΛΟΣ;
Η γενική απεργία της ΓΣΕΕ στις 6 Απριλίου ενάντια στην ακρίβεια προβλέπονταν να είναι άλλη μια αποτυχημένη απεργία με υποτονικές διαδηλώσεις. Πράγματι, ελάχιστοι εργαζόμενοι απήργησαν και οι διαδηλωτές, 12.000 περίπου, σίγουρα θα μπορούσαν να είναι περισσότεροι.
Η κινητοποίηση του ΠΑΜΕ, που παραδοσιακά αποτελεί τον κύριο πυρήνα των διαδηλωτών, υπήρξε «μια από τα ίδια», περίπου 5.000 διαδηλωτές, θαρρείς και οι ίδιοι οι συνδικαλιστές του δεν είχαν πιστέψει στη δυναμική μιας διαδήλωσης κατά της ακρίβειας.
Εκείνο που ήταν όμως αξιοπρόσεκτο ήταν η μαζικότητα του «τρίτου μπλοκ» -το δεύτερο είναι πάντα της ΓΣΕΕ-, στο οποίο παραδοσιακά συναθροίζονται 1.000-1.500 άτομα της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου.
Στο μπλοκ αυτό στις 6 Απριλίου συμμετείχε ένα πολύχρωμο πλήθος -δεκάδες πρωτοβάθμια σωματεία, φοιτητικοί σύλλογοι, οι παραδοσιακές οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, το μπλοκ του ΜΕΡΑ25 και οι αναρχικές συλλογικότητες- που ξεπερνούσε τις 5.000, νέων κυρίως, ανθρώπων.
Είναι προφανές πως ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων, που δεν συμμερίζονται κατ' ανάγκη τις απόψεις των αντιεξουσιαστών και της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, αλλά και αισθάνονταν ότι δε χωρούσαν με τίποτα στα άλλα δυο μπλοκ, επέλεξε να διαδηλώσει μαζί τους.
Σε αυτό πρέπει να προστεθεί η αξιοσημείωτη δουλειά μυρμηγκιού κάποιων αντιεξουσιαστών στο πλαίσιο της ΣΒΕΟΔ, που έχουν κατορθώσει να κινητοποιήσουν σημαντικό αριθμό από τους σύγχρονους «κολασμένους της γης», τους εργαζόμενους με τα μηχανάκια.
Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς αν πρόκειται για περιστασιακό γεγονός ή για ένδειξη μιας τάσης, νέων ανθρώπων να αναζητήσουν νέες μορφές οργάνωσης, πέρα από το πλαίσιο των κομμάτων της Αριστεράς.
Σε κάθε περίπτωση είναι προφανές ότι πολλά πράγματα κινούνται στην ελληνική Αριστερά. Το πόσα από αυτά θα μακροημερεύσουν και πόσα θα είναι εφήμερα δε μπορούμε να το ξέρουμε. Όμως ΚΑΤΙ ΚΙΝΕΙΤΑΙ.
Γιάννης Χρυσοβέργης