Μια πράσινη απάντηση για τα δημόσια οικονομικά

Αναδημοσιεύω από την ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΤΡΟΥΘΟΚΑΜΗΛΟ ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο του Γιάννη Παρασκευόπουλου, μέλους του Πανελλαδικού Συμβουλίου των ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ.

Γιάννης Χρυσοβέργης

Τα έκτακτα μέτρα, οι πιέσεις της τρόικας και η απειλή χρεοκοπίας επισκιάζουν αυτή την περίοδο στα μάτια των περισσότερων όχι μόνο τα ζητήματα της πραγματικής οικονομίας αλλά και την ανάγκη για ένα συνολικό σχέδιο διεξόδου από την κρίση.
Στο θολό αυτό τοπίο βρίσκουν εύφορο έδαφος όλες σχεδόν οι εκδοχές του λαϊκισμού: από το «μικρό κράτος» και τη «χαμηλή φορολογία», μέχρι το «κάντε ό,τι μας λένε» και το «όχι σε όλα».
Μια ψυχραιμότερη όμως ματιά, μας δίνει αρκετά αποκαλυπτικά στοιχεία:

• Όλα αυτά τα χρόνια, κύριο πρόβλημα με τις δημόσιες δαπάνες δεν ήταν το ύψος τους (αντίστοιχο ως ποσοστό του ΑΕΠ με εκείνες της Γερμανίας ή της Ολλανδίας), αλλά η εξαιρετικά περιορισμένη αποδοτικότητά τους για την οικονομία και τους πολίτες.
• Σε ύψος ανάλογο με τις δαπάνες ήταν και οι φορολογικοί συντελεστές, που όμως έδιναν πολύ χαμηλότερα δημόσια έσοδα, αντίστοιχα με αυτά νεοφιλελεύθερων χωρών, όπως η Ιρλανδία ή η Πολωνία.
• Οι αποκλίσεις αυτές συνδέονται με την έκταση της γκρίζας οικονομίας και φοροδιαφυγής, και ήταν από τους βασικούς παράγοντες των υψηλών ελλειμμάτων και του εξοντωτικού χρέους. Παράλληλα χρηματοδοτούσαν ένα μη βιώσιμο μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, με υψηλότατο κόστος τόσο για το περιβάλλον όσο και για την κοινωνική συνοχή: Τη δεκαετία πριν το Μνημόνιο, η ευημερούσα Ελλάδα είχε από τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας στην Ευρώπη των 15, αλλά και τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας νέων.

Αν θέλουμε λοιπόν να σκιαγραφήσουμε μια διέξοδο στον τομέα των δημόσιων οικονομικών, χρειάζεται να στηριχθούμε σε τρεις βασικούς άξονες:

• Εξορθολογισμό των δημόσιων δαπανών, ώστε να αξιοποιείται στο μέγιστο και το τελευταίο ευρώ δημόσιου χρήματος. Κάτι τέτοιο σημαίνει φυσικά ριζική αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης, εξυγίανση των δημόσιων προμηθειών, αλλαγή προτεραιοτήτων (είναι αδιανόητο να περικόπτονται για την τετραετία 2011-15, 6 δις από την περίθαλψη και μόλις 1,5 δις ευρώ από στρατιωτικές δαπάνες), κλείσιμο της ψαλίδας μεταξύ χαμηλότερων και υψηλότερων μισθών στο δημόσιο τομέα, τερματισμό των πελατειακών λογικών. Σημαίνει όμως και πολιτικές για απαλλαγή από υποχρεώσεις γραφειοκρατικές ή μη χρήσιμες κοινωνικά, ώστε οι δημόσιες υπηρεσίες να επικεντρώσουν στο κρίσιμο για την κοινωνία: επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος, υπηρεσίες που στηρίζουν την πραγματική οικονομία, υποδομές που συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Αν η διοίκηση απαλλαγεί από τις παθογένειές της, μπορεί να αξιοποιήσει και όλο σχεδόν το σημερινό της δυναμικό. Αν τις διατηρήσει, θα αδυνατεί να κάνει τη δουλειά της όσο και να μειωθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι.
• Πολιτική βούληση για διαφάνεια, κάθαρση και περιορισμό της φοροδιαφυγής. Υπάρχουν απλοί και πρακτικοί τρόποι να ελεγχθεί άμεσα μεγάλο μέρος των «γκρίζων περιουσιών», με την αξιοποίηση των Πόθεν Έσχες, ή των κινήσεων κεφαλαίων προς τράπεζες του εξωτερικού. Οι Οικολόγοι Πράσινοι τους προτείνουμε επίμονα από καιρό αλλά συναντάμε τοίχο. Μελέτες ελληνικών τραπεζών υπολογίζουν σε 7-9,5 δις ευρώ τα ετήσια περιθώρια περιστολής της φοροδιαφυγής, όμως το Μεσοπρόθεσμο προβλέπει από την πηγή αυτή έσοδα μόλις 1,5 δις ευρώ για όλη την περίοδο μέχρι το 2015. Με στήριξη και της Ν.Δ. καταργείται το «Πόθεν Έσχες» για αγορά κατοικιών, ενώ χαρίζονται πάνω από 10 δις προστίμων στους αυθαίρετους οικιστές. Επί μήνες η κυβέρνηση προσπαθούσε να ελεγχθούν οι ελληνικές καταθέσεις στο εξωτερικό θα ελεγχθούν μόνο για τη φορολόγηση των τόκων τους και όχι για την προέλευση των κεφαλαίων τους. Χωρίς αποτελεσματική είσπραξη των δημόσιων εσόδων, το βαρέλι θα συνεχίσει να μην έχει πάτο.
• Ριζικό ανασχεδιασμό του φορολογικού συστήματος, ώστε να γίνει δικαιότερο, διαφανέστερο, αποτελεσματικότερο και πιο στοχευμένο, καθώς οι μέχρι τώρα ρυθμίσεις, επιβαρυμένες και με τα μέτρα του Μνημονίου και του Μεσοπρόθεσμου, είναι πια εξαιρετικά προβληματικές.

Μια πράσινη λοιπόν φορολογική πρόταση, θα πρέπει να περιλαμβάνει:

• Έμφαση στη φορολογία των περιουσιών. Η φορολογία του πλούτου είναι άμεση, κοινωνικά δίκαιη, αλλά και σχετικά λιγότερο ευάλωτη στη φοροδιαφυγή από ό,τι η φορολογία εισοδήματος. Στη Γαλλία οι φόροι περιουσίας είναι πάνω από 4% του ΑΕΠ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2,5% κατά μέσο όρο, στην Ελλάδα μόλις 1,5%. Αξίζει να εξεταστεί ως πρόταση μια συνολική φορολόγηση περιουσίας με προοδευτικούς συντελεστές πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και με παράλληλα αφορολόγητα ποσά για όσα εισοδήματα της τελευταίας δεκαετίας έχουν ήδη φορολογηθεί νόμιμα. Επιπλέον αφορολόγητα θα μπορούσαν να προβλεφθούν για ακίνητα που θα διατίθενται για προγράμματα αναζωογόνησης της υπαίθρου με εγκατάσταση νέων από τις πόλεις, ή και για εξοχικά που θα συμμετέχουν σε οργανωμένα κοινωνικά προγράμματα διακοπών για άτομα με χαμηλά εισοδήματα.
• Οι περιβαλλοντικοί φόροι (που στην Ελλάδα είναι οι χαμηλότεροι της ευρωζώνης) πρέπει να ξεφύγουν από την εισπρακτική λογική: Χρειάζεται να σχεδιαστούν κυρίως ως εργαλεία ενθάρρυνσης και αποθάρρυνσης δραστηριοτήτων ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, και οι εισπράξεις τους να επιστρέφουν άμεσα στην κοινωνία. Η προοδευτική εισαγωγή φόρου στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στο λιγνίτη και το φυσικό αέριο (με προσαρμοσμένη μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης όπου εφαρμόζεται) πρέπει να συνδυαστεί με απαλλαγή των πρώτων 100-200 ευρώ κάθε μηνιαίας μισθοδοσίας από ασφαλιστικές εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών, ώστε να αποτελεί «ουδέτερο φόρο». Μέρος των σχετικών εσόδων θα πρέπει επίσης να διοχετευθεί σε αύξηση των επιδομάτων ανεργίας, αλλά και σε προώθηση εναλλακτικών λύσεων, όπως μονώσεις και εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια ή χρήση ανανεώσιμων πηγών όπως βιομάζας (pellets) ή ήπιας γεωθερμίας.
• Αναδιάρθρωση της ισχύουσας φορολογίας, στηριγμένη στα πλεονάσματα που θα δημιουργήσουν η φορολογία των περιουσιών, ο περιορισμός της φοροδιαφυγής και η φορολόγηση της Εκκλησίας με τους ίδιους όρους που φορολογούνται όλοι οι υπόλοιποι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Με μέρος από τα πλεονάσματα αυτά, μπορεί να αυξηθεί το αφορολόγητο ποσό στο φόρο εισοδήματος και να μειωθούν οι εισπρακτικοί έμμεσοι φόροι (αυτοί που δεν προορίζονται να ενθαρρύνουν ή να αποθαρρύνουν συγκεκριμένες δραστηριότητες). 
• Ανασχεδιασμό του ΦΠΑ με νέα κριτήρια και μείωσή του σε λογικότερα επίπεδα. Παράλληλα με τον παραδοσιακό διαχωρισμό σε είδη πρώτης ανάγκης και πολυτελείας, είναι ανάγκη να διαβαθμιστεί με βάση την ανάγκη να προωθηθούν κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών φιλικών προς το περιβάλλον ή με σχετικά μεγάλη ελληνική προστιθέμενη αξία. Στην πρώτη κατηγορία θα ανήκε, για παράδειγμα, η καθιέρωση μειωμένου συντελεστή για τα βιολογικά προϊόντα, την ανακύκλωση πρώτων υλών ή τις εργασίες μόνωσης κτιρίων. Παράδειγμα από τη δεύτερη κατηγορία θα μπορούσε να είναι η διατήρηση χαμηλού ΦΠΑ για τα συνεργεία αυτοκινήτων, αλλά και υψηλού ΦΠΑ στις πωλήσεις ΙΧ (που είναι όλα εισαγόμενα).
• Η προστασία των θέσεων εργασίας και η δημιουργία νέων, θα πρέπει συνολικότερα να είναι στις προτεραιότητες του φορολογικού σχεδιασμού. Με δεδομένο ότι μεγάλο μέρος των θέσεων εργασίας δημιουργούνται από μικρές κυρίως επιχειρήσεις, μια πρόταση θα μπορούσε να ήταν η θέσπιση αφορολόγητου ποσού ανά θέση εργασίας για κάθε επιχείρηση, με όριο τις 10-15 πρώτες θέσεις εργασίας. 

Η διέξοδος από την κρίση, δεν είναι φυσικά υπόθεση μόνο δημοσιονομικών μέτρων. Κλειδί είναι εδώ να επενδύσουμε σε πράσινες υποδομές για συμφιλίωση της οικονομίας με το περιβάλλον, δημιουργώντας ταυτόχρονα θέσεις εργασίας και τονώνοντας την πραγματική οικονομία. Η εξυγίανση όμως των δημόσιων οικονομικών έχει για το πράσινο κίνημα τη δική της ιδιαίτερη σημασία:

• Διαγενεακή δικαιοσύνη, ώστε να μη χρεώνονται οι νεώτεροι και οι επόμενες γενιές την όποια ευημερία των γονιών τους.
• Ενίσχυση της διαπραγματευτικής μας θέσης, για απαλλαγή από τους εκβιασμούς που συνοδεύουν κάθε δόση του Μηχανισμού Στήριξης. 
• Εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων για να επενδύσουμε στα συλλογικά αγαθά και στην ταυτόχρονη διέξοδο από την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική κρίση. 
• Απάντηση στο λαϊκισμό των «χαμηλών φόρων», που αναπαράγει αυτά που μας έφεραν στο σημερινό σημείο και υποβαθμίζει τα συλλογικά αγαθά που είναι ακόμη πιο απαραίτητα για τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας, τώρα που η αγοραστική μας δύναμη είναι πια μειωμένη.

Βασικό μήνυμα των Οικολόγων Πράσινων είναι ότι άλλο δημοσιονομική εξυγίανση, άλλο επίθεση στη κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Το ότι το πολιτικό σύστημα αδυνατεί να κάνει ένα τέτοιο διαχωρισμό, δείχνει και το μέγεθος της χρεοκοπίας του.