Σκουπίδια

Πάνε μερικές μέρες τώρα. Συνέλευση του συνδικαλιστικού οργάνου των διδασκόντων της φυσικομαθηματικής σχολής, που έχει καταληφθεί από τους φοιτητές. Στο βήμα συνδικαλιστής που επιτίθεται κατά της κυβερνητικής πολιτικής στα πανεπιστήμια. Πετάει επιδεικτικά πάνω στο τραπέζι μια σακκούλα με το ένθετο υλικό του κυριακάτικου «Βήματος». «Αυτά είναι τα σκουπίδια», μας λέει σε έντονο ύφος. «Διαφημιστικά φυλλάδια, cd και αυτό εδώ το βιβλίο». Είναι εμφανές το υπονοούμενο περί εμπορευματοποίησης και ευτελισμού της γνώσης. Εκεί μας οδηγεί η κυβερνητική πολιτική για την παιδεία.

Ρίχνω μια γρήγορη ματιά στο εξώφυλλο του βιβλίου. Είναι «τα Ερωτικά» της Αναϊς Νιν, που είχαν γραφτεί στη δεκαετία του’30 και που έγιναν ευρύτερα γνωστά πολύ αργότερα.

Η Αναϊς Νιν, μαζί με τον Χένρι Μίλερ, με τον οποίο συμπορεύτηκε σε κάποια φάση της ζωής της, έχουν να παρουσιάσουν ένα συγγραφικό έργο που στην εποχή του χαρακτηρίστηκε ως πορνογραφία. Μετά το’60, οι δυο συγγραφείς, και κυρίως ο Μίλερ, έτυχαν ευμενούς υποδοχής από ένα κοινό, που «γούσταρε μια ελεύθερη και πλούσια ζωή». Τα όρια μεταξύ ερωτικής λογοτεχνίας και πορνογραφίας είναι δυσδιάκριτα, ευμετάβλητα και «ιστορικά προσδιορισμένα», όπως θα έλεγε ένας μαρξιστής.

Η τοποθέτηση του συνδικαλιστή ενθουσιάζει τους προσκείμενους στη Συσπείρωση και στη ΔΗΠΑΚ (ΚΚΕ) και, μέσα σε μια πολωμένη, από την αρχή της συνέλευσης ατμόσφαιρα, πέφτει θερμό χειροκρότημα. Εγώ όμως νιώθω κάπως άβολα καθώς πιστεύω ότι ο συμπαθής συνάδελφος, μέσα στον ορυμαγδό της αντιπαράθεσης με την κυβερνητική πολιτική και τους υποστηρικτές της, πέταξε το μωρό μαζί με τα βρώμικα νερά.

Δεν υπήρξα ποτέ φανατικός αναγνώστης των δυο αυτών συγγραφέων. Ωστόσο, ο ηδονισμός και η ελευθεριότητα που έβγαζαν στα κείμενά τους, πίστευα πως κάθε άλλο παρά απορριπτέος θα μπορούσε να είναι από όποιον θέλει να έχει μια ριζοσπαστική στάση στο πεδίο της πολιτικής και στη ζωή του. Και αυτή η αντίληψη δεν πέρασε μόνο σ’εμένα, αλλά και σε πολλούς άλλους που διαμορφώθηκαν από την κουλτούρα των συσπειρώσεων και της αυτονομίας, εκεί κάπου στα τέλη της δεκαετίας του’70 με αρχές του’80. Λίγα χρόνια αργότερα, η ελευθεριακή αυτή κουλτούρα υποχώρησε και έδωσε τόπο στο life style και στην αναζήτηση της ηδονής μέσω της κατανάλωσης. Και τώρα, στον παροξυσμό της οικονομικής κρίσης, που δεν είναι πια εύκολο ούτε να επιδειχθεί κανείς ούτε να καταναλώσει, ανακύπτει πάλι το ερώτημα τί στάση ζωής θα πρέπει κανείς να υιοθετήσει, συνοδευόμενο ενίοτε από τον ευσεβή πόθο για αναβίωση μιας ελευθεριακής και αντικαπιταλιστικής κουλτούρας αλληλεγγύης και συλλογικότητας.

Τελικά στη συνέλευση πέρασε το ψήφισμα της Συσπείρωσης και της ΔΗΠΑΚ. Στο κείμενο αυτό, που κι’εγώ το ψήφισα, εκτοξεύονται μύδροι κατά της κυβερνητικής πολιτικής και κατά της υποχωρητικής στάσης της ηγεσίας της ΠΟΣΔΕΠ. Κοινώς, βγάλαμε το άχτι μας. Τώρα βέβαια, είναι πολύ συζητήσιμο το πόση κοινωνική απήχηση μπορεί να έχει ένα τέτοιο ψήφισμα, καθώς και η φοιτητική κινητοποίηση, σε μια συγκυρία όπου πέφτουν τα φοροεισπρακτικά μέτρα σαν το χαλάζι, η ανεργία διογκώνεται και ο κοσμάκης δεν ξέρει από πού να φυλαχτεί. Οι επόμενες μέρες θα δείξουν αν οι κινητοποιήσεις στα πανεπιστήμια θα λειτουργήσουν ως θρυαλίδα για μια ευρύτερη κοινωνική αναταραχή ή αν θα εκτονωθούν χωρίς παραπέρα συνέπειες. Πέραν αυτού όμως υπάρχει και το ενδόμυχο ερώτημα: Σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς όπου ζήσαμε και θα ζήσουμε πολιτικές εντάσεις και κοινωνικές συγκρούσεις, θα υπάρξουν άραγε περιθώρια να νιαστούμε για το «ευ ζην», όπως το αναζητήσαμε τριάντα και πλέον χρόνια πριν, ή θα πετάξουμε στα σκουπίδια κάθε τέτοια σκέψη, μαζί με «τα Ερωτικά» της Αναϊς Νιν;

Γιώργος Αιμ. Σκιάνης