ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΕΣ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ Νο 7: ΕΝΑΣ ΑΛΛΙΩΤΙΚΟΣ ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΛΕΩΝΙΔΑ ΚΥΡΚΟ

Στις ανακοινώσεις κομμάτων κι οργανώσεων για το θάνατο του Λεωνίδα Κύρκου, ως συνήθως, περίσσεψαν τα εγκώμια. Όμως τα λιβανίσματα είναι άδικα για έναν άνθρωπο που, όπως εύστοχα παρατήρησε ο Αλέξης Τσίπρας, «εκπροσώπησε επάξια τη δρακογενιά της Ελλάδας». Η πολιτική πορεία του Λεωνίδα Κύρκου υπήρξε γεμάτη από γενναίες αποφάσεις, σωστές, αλλά κι άστοχες. Η αποτίμησή της, όπως ο καθένας την αξιολογεί, είναι το ελάχιστο χρέος απέναντί του.

Όσοι μοιράστηκαν μαζί του τα δύσκολα χρόνια των φυλακών και της εξορίας τον λάτρεψαν. Κι αυτό είναι ο μεγαλύτερος έπαινος που μπορεί να υπάρξει στο πρόσωπό του, γιατί σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες, ο άνθρωπος αναδεικνύει όλο του το μεγαλείο, κι όλα του τα κουσούρια. Κι αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για τους πολιτικούς κρατούμενους, η απελευθέρωση των οποίων ποτέ δεν έχει συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης, ούτε και μπορούν να ελπίζουν σε απόδοση Δικαιοσύνης από κάποιο δικαστήριο. Και φαίνεται, αν κρίνουμε από το συγκινητικό αποχαιρετισμό του Μανώλη Γλέζου και την περιγραφή της συμβίωσης στη φυλακή του Νίκου Κιάου, ότι ο Λεωνίδας Κύρκος είχε μονάχα μεγαλείο να επιδείξει.

Η πολιτική καριέρα του σημαδεύτηκε από τη διάσπαση του ΚΚΕ, το 1968. Ο Λεωνίδας Κύρκος ήταν από αυτούς(ές) που αποφάσισαν να ξεκόψουν από τη χωρίς νόημα, αρχή, μέση και τέλος επαναστατολογία, στην οποία είχε περιέλθει η Αριστερά μετά τη στρατιωτική της ήττα το 1949.

Κατά παράδοξο τρόπο όμως, ενδεχομένως γιατί μια τέτοια πολιτική πράξη θα είχε ένα αβάσταχτο γι' αυτόν και τους συντρόφους του συναισθηματικό βάρος, αντί να αποστασιοποιηθεί από την κομμουνιστική ταυτότητα και να αναδείξει αυτό που πραγματικά επιδίωκε, μια μεταρρυθμιστική σοσιαλδημοκρατική πολιτική, αναλώθηκε στην αναζήτηση μιας χίμαιρας, αυτού που αποκαλούσε κομμουνισμό με ανθρώπινο πρόσωπο.

Η αντινομία αυτή είχε σοβαρές συνέπειες στην ανάπτυξη του ΚΚΕ εσωτερικού, καθώς η σοσιαλδημοκρατική του πολιτική σε όλα τα επίπεδα ερχόταν σε σύγκρουση με τον τίτλο του κόμμματος, που στο συλλογικό ασυνείδητο της ελληνικής - και όχι μόνο - κοινωνίας, ταυτίζονταν με τη ριζική ανατροπή του καθεστώτος.

Αποτέλεσμα αυτής της αντίφασης ήταν και η κρίση στην οποία οδηγήθηκε το κόμμα μετά την εκλογική αποτυχία της ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ στις εκλογές του 1977, καθώς η πλειοψηφία της νεολαίας του, δίνοντας έμφαση στον κομμουνιστικό χαρακτήρα του κόμματος, αξίωσε από την κομματική ηγεσία εξηγήσεις για την αναμφίβολα μη κομμουνιστική πολιτική επιλογή της. Στην κρίση αυτή, που οδήγησε στην δημιουργία της ΕΚΟΝ ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ Β' ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ, ο Λεωνίδας Κύρκος επέδειξε αυταρχισμό κι αδυναμία διαλόγου με τους επικριτές του άξιο ενός σταλινικού ηγέτη παλαιάς κοπής.

Η δεύτερη μεγάλη απόφαση του Λεωνίδα Κύρκου ήταν η συγκρότηση, από κοινού με τον άλλο γερόλυκο του κομμουνιστικού κινήματος το Χαρίλαο Φλωράκη, του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, ενός συμμαχικού σχήματος, που όμως είχε τις ίδιες εγγενείς αδυναμίες με τη θνησιγενή Ενωμένη Αριστερά των πρώτων μεταπολιτευτικών εκλογών. 

Η σύμπηξη του μετώπου αυτού, στο οποίο συμμετείχαν επίσης ό,τι είχε απομείνει από το ΚΟΔΗΣΟ υπό το Χαράλαμπο Πρωτοπαππά και διάφοροι ξέμπαρκοι Αριστεροί (π.χ. Νίκος Κωνσταντόπουλος) ήταν περισσσότερο προσωπική απόφαση των δυο παλαίμαχων ηγετών, που είχαν πιστέψει ότι είχε έρθει το τέλος του ΠΑΣΟΚ, παρά αποτέλεσμα πολιτικού διαλόγου και μακροχρόνιας στρατηγικής του ΚΚΕ και της ΕΑΡ.

Αποτέλεσμα της απουσίας πολιτικής σύμπλευσης σε μείζονος σημασίας πολιτικά ζητήματα - τι κάνουμε με την ΕΟΚ ή με την πυρηνική ενέργεια; - ήταν η φετιχιστική εμμονή στη λεγόμενη «κάθαρση», που οδήγησε σε μια χωρίς αρχές και στόχους συγκυβέρνηση με τη ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Το μοναδικό έργο που παρουσίασε η εφήμερη εκείνη κυβέρνηση ήταν η, χωρίς επαρκή στοιχεία, παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο για το σκάνδαλο Κοσκωτά, που οδήγησε ατη θριαμβευτική απαλλαγή του και στην εδραίωση στην κοινωνία της πεποίθησης ότι Νέα Δημοκρατία και Αριστερά έστειλαν τον Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο από πολιτική εμπάθεια κια μόνο. Αλλά και στην απαξίωση του θεσμού του Ειδικού Δικαστηρίου και στη συνακόλουθη εδραίωση της πεποίθησης στην κοινωνία, ότι οι πολιτικοί δε λογοδοτούν για τίποτα.

Είναι γεγονός ότι ο Λεωνίδας Κύρκος αργότερα χαρακτήρισε τη συγκυβέρνηση αυτή και την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου «λάθος». Δεν υπήρξε ποτέ όμως ιδιαίτερα αναλυτικός για να αποσαφηνίσει τι απ' όλα ήταν λάθος.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα ανάλωσε σε προσπάθειες για την ενότητα των προοδευτικών δυνάμεων. Προσπάθεια εξ αρχής καταδικασμένη, μιας κι οι δυνάμεις στις οποίες ο ίδιος προσέδιδε το χαρακτηρισμό των «προοδευτικών» έχουν εντελώς διαφορετική άποψη περί της προοδευτικότητας, πράγμα που καθιστά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, τον όποιο διάλογο μεταξύ τους.

Γιάννης Χρυσοβέργης