ΠΕΡΝΑΕΙ Ο ΣΤΡΑΤΟΣ 

Η μαζική αποφυγή της εκπλήρωσης των στρατιωτικών υποχρεώσεων σε όλη την Ευρώπη από τη δεκαετία του '80 και μετά οδήγησε όλες σχεδόν τις δυτικές χώρες -με την εξαίρεση της Ελλάδας, της Κύπρου κι άλλων τεσσάρων χωρών- να καταργήσουν τη στρατιωτική θητεία.

Στη χώρα μας η άρνηση αυτή πήρε κατά κύριο λόγο τη μορφή  του «τρελόχαρτου» και του «ανυπότακτου εξωτερικού».

Κι ενώ η Δύση ετοιμάζεται για μια μακρά κι αβέβαιης έκβασης αντιπαράθεση με την Κίνα -τη Ρωσία πλέον ως δορυφόρο της Κίνας πρέπει να τη θεωρούμε- σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου κι αυξάνει κατακόρυφα τις πολεμικές της δαπάνες, ο Νίκος Δένδιας, μ' ένα θηριώδες, σε αριθμό άρθρων, νομοσχέδιο, φιλοδοξεί ν' αντιμετωπίσει τη «μάστιγα του τρελόχαρτου».

Η ιδεολογία της στρατιωτικής θητείας

Από την εποχή που ο Ζαν-Ζακ Ρουσώ, διατύπωσε, στο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ την άποψη ότι η υπηρεσία στο στρατό είναι ένα σημαντικό καθήκον του πολίτη η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία εξελίχθηκε σε ιδεολογικό πυλώνα του κινήματος του φιλελευθερισμού για περισσότερα από 150 χρόνια. 

Η επιμονή στην αναγκαιότητα της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας βασίζονταν στην -όχι στερούμενη βάσης  για να πούμε την αλήθεια- παραδοχή, ότι ένας στρατός ελεύθερων πολιτών είναι αποτελεσματικότερος ενός στρατού μισθοφόρων, διότι οι μεν ελεύθεροι πολίτες πολεμούν για την προάσπιση της ατομικής και συλλογικής τους ελευθερίας από εξωτερικές επιβουλές, οι δε μισθοφόροι για τα χρήματα, πράγμα που καθιστά τους πρώτους περισσότερο αποφασισμένους να θέσουν τη ζωή τους σε κίνδυνο.

Όμως η παραδοχή αυτή δε λαμβάνει υπ 'οψιν ότι ο ίδιος ο στρατός για να υπάρξει έχει ανάγκη από μια αυστηρή ιεραρχία, από την εκτέλεση χωρίς συζήτηση των εντολών των ανωτέρων ιεραρχικά και την προσφυγή στη βία ως μοναδικό μέσο των διαφορών. Ακόμα, απαιτεί να συνθλιβεί η ατομικότητα του κάθε στρατιώτη υπέρ  της συλλογικότητας, αλλιώς ο στρατιώτης δε θα μπορέσει να εκτελέσει τις απαραίτητες για τη νικηφόρα εξέλιξη μιας μάχης αποστολές αυτοκτονίας.

Δε λαμβάνει επίσης υπ' όψιν της ότι  από τη στιγμή της εισόδου του πολίτη στο στρατόπεδο  και τη μετατροπή του σε στρατιώτη, επιβάλλεται, για την εξυπηρέτηση των αναγκών του στρατού -είναι απαραίτητο για το στρατό ο στρατιώτης να μην έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να σκοτώσει τον «εχθρό», αλλιώς θα σκοτωθεί στην πρώτη συμπλοκή- να υποστεί μια καθημερινή πλύση εγκεφάλου για την «ηθική και πολιτισμική ανωτερότητα του έθνους» -όσοι διαφωνείτε με την άποψη αυτή κάντε έναν κόπο να ρίξετε μια ματιά στα στρατιωτικά εμβατήρια και μετά ξανασυζητάμε αυτό το θέμα-.

Ακόμα περισσότερο δε λαμβάνει υπ' όψιν τον εθισμό του πολίτη  σε όλες τις παραπάνω συμπεριφορές και τη μεταφορά τους στην καθημερινή του ζωή, με αποτέλεσμα την ανοχή του στην κρατική αυθαιρεσία, την άρνηση του διαλόγου υπέρ της επιβολής του δικαίου του ισχυροτέρου με δυο λόγια την ανεπαίσθητη απώλεια της ίδιας του της Ελευθερίας.

Η στρατιωτική θητεία κι η Αριστερά

Φούμαρα μας πουλούν οι βασιλιάδες

Ειρήνη ανάμεσά μας, πόλεμος στους Τυράννους

ας κηρύξουμε απεργία στο Στράτο

ας πετάξουμε τα όπλα κι ας λύσουμε ζυγούς

Κι αν επιμένουν οι κανίβαλοι αυτοί να μας κάνουν ήρωες

σύντομα θα μάθουν ότι τις σφαίρες μας 

τις φυλάμε για τους στρατηγούς μας.

Η πέμπτη στροφή της Διεθνούς -η ελληνική μετάφρασή της από τον Κώστα Βάρναλη  περιορίζεται αυστηρά στις δυο πρώτες στροφές, στις οποίες προστίθεται μια τρίτη, δικής του έμπνευσης, που προσπαθεί να συνοψίσει τις επόμενες τέσσερις- για την καθόλου ποιητική μετάφραση της οποίας σας ζητώ ταπεινά συγγνώμη αγαπητές αναγνώστριες κι αγαπητοί αναγνώστες, συνοψίζει την αρχική στάση της Αριστεράς απέναντι στο στρατό, μισθοφορικό ή αποτελούμενο από εφέδρους.

Μια στάση που έμελλε ν' αλλάξει ριζικά μετά από την Οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία και την εξέγερση στη Γερμανία το 1918, θρυαλλίδα των οποίων αποτέλεσαν οι εξεγέρσεις των εξουθενωμένων από τον μακροχρόνιο πόλεμο φαντάρων.

Έκτοτε η Αριστερά νομιμοποίησε τη στρατιωτική θητεία με δυο ιδεολογήματα: 1) Οι φαντάροι που υπηρετούν τη θητεία τους είναι εφικτό να αρνηθούν να χτυπήσουν τους εξεγερμένους εργάτες και να προκαλέσουν την αποτυχία ενός πραξικοπήματος, οι μισθοφόροι όχι. 2) Μέσα από τη στρατιωτική θητεία μαθαίνουμε τη χρήση των όπλων που θα μας είναι πολύτιμη την ώρα της επανάστασης.

Η Ιστορία έχει αποδείξει πως αμφότερα είναι κενά περιεχομένου. Ως προς το πρώτο και παρά το γεγονός ότι έχουν κατ' επανάληψη, σε περιπτώσεις λαϊκών εξεγέρσεων, υπάρξει περισσότερα ή λιγότερα μεμονομένα περιστατικά κατά οποία στρατιώτες αρνήθηκαν να πυροβολήσουν το πλήθος, ουδέποτε αυτά δεν υπήρξαν τόσο σημαντικά για ν' αποτρέψουν την αιματηρή καταστολή άοπλων εξεγερμένων ή ένα στρατιωτικό πραξικόπημα. Ως προς το δεύτερο, ουδέποτε σοσιαλιστική επανάσταση -ανεξαρτήτως του σε τι κατέληξε- δεν επικράτησε χάρη σε μια «επαναστατική πρωτοπορία» με άρτια γνώση της τέχνης του πολέμου. Η λαϊκή απελπισία της έδωσε τη νίκη.

Νεοφιλελευθερισμός και στρατιωτική θητεία

Ο ακραίος ατομικισμός κι η ακραία απέχθεια σε οτιδήποτε το συλλογικό, αμφότερα πυλώνες της ιδεολογίας του νεοφιλελευθερισμού, δε μπορούσε να αφήσει αλώβητο και το θεσμό της στρατιωτικής θητείας. 

Σε συνδυασμό δε με το ιδεολόγημα ότι τα σύγχρονα οπλικά συστήματα απαιτούν μακρόχρονη εκπαίδευση που δε μπορεί να γίνει στο ασφυκτικό πλαίσιο μιας στρατιωτικής θητείας -το οποίο σε σημαντικό βαθμό καταρρίπτει το ελβετικό μοντέλο στρατιωτικής θητείας- από τις αρχές της δεκαετίας του '90 σταδιακά η συντριπτική πλειονότητα των δυτικών χωρών κατάργησε ή ανέστειλε την εφαρμογή του θεσμού της στρατιωτικής θητείας.

Η «μάστιγα του τρελόχαρτου»

Το τρελόχαρτο ως μέθοδος αποφυγής της στράτευσης ήταν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80 στην Ελλάδα μια απόφαση υψηλού ρίσκου -διαδοχικές εξαντλητικές εξετάσεις από στρατιωτικούς ψυχιάτρους μέχρι να πάρει κανείς το πολυπόθητο Ι5- και με πολύ βαριές συνέπειες στη μετέπειτα ζωή του «τρελού» καθώς δεν είχε δικαίωμα σε άδεια οδήγησης ακόμα και για πατίνι, δεν είχε δικαίωμα να ανοίξει δική του επιχείρηση κι αν άνοιγε μέσω παρένθετου προσώπου ήταν πάντα στο έλεος του τοπικού αστυνομικού διοικητή.

Με την εμφάνιση των πρώτων αντιρρησιών συνείδησης για ιδεολογικούς λόγους, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του στρατιωτικοεκκλησιαστικού κατεστημένου συνέδεσε τα τρελόχαρτα με τη διεκδίκηση για αναγνώριση του δικαιώματος στην άρνηση στράτευσης. Εμβληματικό επ' αυτού ήταν το άρθρο του Πέτρου Ευθυμίου -μετέπειτα υπουργού Παιδείας στη δεύτερη κυβέρνηση Σημίτη- «Οι αντιρρησίες συνείδησης κι ο πονηρός Βαλκάνιος» στο οποίο έμπαιναν αριστοτεχνικά στον κουβά της «λούφας και παραλλαγής» τα τρελόχαρτα, οι ανυπότακτοι του εξωτερικού κι οι αντιρρησίες συνείδησης.

Ταυτόχρονα και με σκοπό να διατηρηθεί σε όσο το δυνατόν περιθωριακά επίπεδα ο αριθμός των αρνητών στράτευσης για ιδεολογικούς λόγους, διευκολύνθηκε  η απόκτηση ενός Ι5 για ψυχολογικούς λόγους και εξαλείφθηκαν οι συνέπειες στη μετέπειτα ζωή του «τρελού».

Στην Ελλάδα της κυρίαρχης ιδεολογίας που συνοψίζεται στις φράσεις «ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε, κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας» και «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια»  η τακτική αυτή του στρατιωτικοπολιτικού κατεστημένου στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Αν εξαιρέσει κανείς τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, ο αριθμός των οποίων είναι σταθερός (100-200 άνθρωποι ετησίως) και των οποίων οι αιτήσεις  για εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία γίνονται αμέσως δεκτές οι αιτήσεις για εναλλακτική κοινωνική θητεία για ιδεολογικούς λόγους είναι μόλις 4-5  το χρόνο και οι ολικοί αρνητές στράτευσης ποτέ δεν ξεπερνούν τους 10-15.

Η καταπολέμηση της «μάστιγας του τρελόχαρτου»

Κι αφού όλα πήγαιναν μέλι-γάλα κι όλοι -ή σχεδόν όλοι τέλος πάντων- ήταν ευχαριστημένοι τι μύγα τσίμπησε το Δένδια και θέλει να φέρει τα πάνω κάτω;

Την απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος απέδειξε πως  όσο γκαγκάν τεχνολογία κι αν υπάρχει πρωταρχικό ρόλο στην έκβαση ενός πολέμου παίζει ο διαθέσιμος κιμάς για κανόνια.

Για το λόγο αυτό πανικόβλητες οι Δυτικές χώρες, που συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται ενώπιον μιας μακράς διάρκειας και αβέβαιης ως προς την έκβαση  σύγκρουσης με την Κίνα σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, επαναφέρουν μαζικά το θεσμό της στρατιωτικής θητείας, προετοιμάζουν -ήδη στη Δανία έχει θεσπιστεί- την υποχρεωτική στράτευση των γυναικών και μεθοδεύουν το δραστικό περιορισμό των δυνατοτήτων αποφυγής της στράτευσης. Σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο εντάσσεται το νομοσχέδιο του υπουργείου άμυνας που θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση τις επόμενες ημέρες.

Ακριβώς  όμως λόγω της κυριαρχίας της ιδιόμορφης ελληνικής νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας που συνοψίζεται στις δυο φράσεις που προανέφερα παραπάνω, είναι αμφίβολη η επιτυχία του στόχου της «καταπολέμησης της μάστιγας των τρελόχαρτων». Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα ανέβουν οι ταρίφες των ψυχολόγων, ψυχιάτρων και άλλων ειδικών. Θα αυξηθούν επίσης οι στρατευμένοι που -με το αζημίωτο κάποιων φυσικά- θα δοκιμάζονται σκληρά στα «δύσκολα σύνορα Χολαργού - Παπάγου».

Επίσης για τον ίδιο λόγο είναι αμφίβολο να υπάρξει σημαντική αύξηση των αρνητών στράτευσης για ιδεολογικούς λόγους. Αντιθέτως, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος το ούτως ή άλλως πολλαπλά τιμωρητικό πλαίσιο της εναλλακτικής κοινωνικής υπηρεσίας να γίνει επαχθέστερο. Όπως υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να γίνουν πολύ βαρύτερες οι ποινικές κυρώσεις για ολικούς αρνητές στράτευσης και ανυπότακτους.

Γιάννης Χρυσοβέργης