Ο BANKSY, Η ΡΕΖΕΡΒΑ ΚΙ Ο ATAHUALPA YUPANQUI

...Έτσι αφού σκεφτήκανε βρήκαν το πιο σωστό
το BANKSY να τσακώσουνε σα μούτρο αναρχικό
βγήκε λοιπόν σεργιάνι το χαφιεδότσουρμο
αυτοί που αποτελούνε του έθνους τον κορμό

Αχ καϋμένε BANKSY μου την έχεις πια βαμμένη
του έθνους τα λαγωνικά στην έχουνε στημένη*...

Ένα κοινό χαρακτηριστικό όλων των εξουσιών, «δημοκρατικών» -σχήμα οξύμωρο, καθώς η εξουσία απαιτεί υπακοή, ενώ στη Δημοκρατία ο Δήμος, ο λαός δηλαδή, ανταλλάσσει απόψεις χωρίς περιορισμούς- τε και απολυταρχικών είναι η  βαθιά απέχθειά τους προς τη σάτιρα και το χιούμορ κι αυτή είναι η κόκκινη γραμμή που συνδέει τον BANKSY με τη ΡΕΖΕΡΒΑ του Διονύση Σαββόπουλου και τον μεγάλο τραγουδοποιό από την Αργεντινή Αταουάλπα Γιουπάνκι.

Ο BANKSY ΚΙ Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Το πλέον πρόσφατο έργο του Banksy στους τοίχους των δικαστηρίων του Λονδίνου, που απεικονίζει έναν δικαστή ο οποίος, φορώντας τη στολή του δολοφονεί με το σφυρί του έναν διαδηλωτή, προκάλεσε την ιερή οργή των δικαστών της βρετανικής πρωτεύουσας.

Το έργο ήρθε ως απάντηση στις επανειλημμένες μαζικές συλλήψεις εκατοντάδων, κάθε φορά, διαδηλωτών υπέρ της Παλαιστίνης, πάντα κατόπιν δικαστικής παραγγελίας που απαγόρευε τις συγκεκριμένες διαδηλώσεις, και το μήνυμά του είναι τόσο σαφές, που η όποια ερμηνεία περιττεύει.

Παραπέμπει δε στον «Άνθρωπο του Διαβόλου» (1897) του Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω, θεατρικό έργο στο οποίο ο δικαστής λέει απευθυνόμενος στον επαναστάτη: «Θα σας δικάσουμε αμερόληπτα και θα σας εκτελέσουμε την αυγή».

Παραπέμπει επίσης στις «Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων» (1865) του Λιούις Κάρολ, όπου, κατά τη διάρκεια της δίκης του βαλέ, με την κατηγορία ότι έκλεψε τα μπουρεκάκια της Βασίλισσας (ντάμα καρώ αν θυμάμαι καλά) ο δικαστής ρωτάει: «Θα γίνει πρώτα η δίκη και μετά η εκτέλεση, ή πρώτα η εκτέλεση και μετά η δίκη;». Και τότε πετιέται η βασίλισσα και φωνάζει ωρυόμενη: «Όχι, όχι, πρώτα η εκτέλεση και μετά η δίκη!»**. 

Πέρα από την κάλυψη του έργου, με το πρόσχημα της φθοράς διατηρητέου κτηρίου, η αστυνομία ξεκίνησε άμεσα έρευνες για την αποκάλυψη της ταυτότητας του BANKSY, προκειμένου να συλληφθεί και να οδηγηθεί στη «Δικαιοσύνη». Μάλιστα, πηγές της Αστυνομίας διέρρεαν, σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα, ότι «ο BANKSY διέπραξε κάποια λάθη που πιθανότατα θα οδηγήσουν στην αποκάλυψη της ταυτότητάς του» (κάτι σας θυμίζει αυτό, έτσι δεν είναι;)

Ο ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΝΙΚΟ

Πέντε χρόνια μετά το φονικό στη ΝΕΡΑΪΔΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, αρχές του 1973, όπου ο Νίκος Κοεμτζής έσφαξε τρία άτομα (έναν αστυφύλακα, ένα χωροφύλακα κι έναν φίλο τους) και τραυμάτισε άλλα έξι, ο Διονύσης Σαββόπουλος κυκλοφόρησε το άλμπουμ ΡΕΖΕΡΒΑ, στο οποίο περιέχονταν μια δεκαπεντάλεπτη μπαλάντα, ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΝΙΚΟ, μέσα από την οποία αφηγούνταν τη ζωή του Νίκου Κοεμτζή.

Ως ιδέα δεν ήταν πρωτότυπη, εντάσσονταν στην πάγια τακτική του Σαββόπουλου εκείνη την εποχή να μιμείται τις ιδέες του Μπομπ Ντύλαν -όταν φυσικά δεν έκλεβε τους στίχους του-, ο οποίος, τρία χρόνια νωρίτερα είχε γράψει τη μπαλάντα HURRYCANE, με αφορμή την καταδίκη του Αφροαμερικανού πυγμάχου Ρούμπιν Κάρτερ, με εμφανώς παραποιημένα στοιχεία και ψευδείς μαρτυρίες, για μια τριπλή δολοφονία, το 1966.

Εντούτοις ο στίχος ήταν εξαιρετικός κι αναδείκνυε με μοναδικό τρόπο τα μονοπάτια της απελπισίας των ηττημένων του Εμφυλίου, πράγμα αρκετά δυσκολοχώνευτο. Εκεί όμως που η «Δικαιοσύνη» κατελήφθη από «ιερή οργή» κι απαγόρεψε την κυκλοφορία του άλμπουμ ήταν ο στίχος «οι δικαστές ήτανε μέσα, μα η Δικαιοσύνη ήταν απ' έξω».

Ο δίσκος κυκλοφόρησε τελικά χωρίς τον επίμαχο στίχο και, προς τιμήν του, ο Σαββόπουλος, στη θέση του λογοκριμένου στίχου επέβαλε ν' ακούγεται το στρίγκλισμα της βελόνας του πικάπ όταν σέρνεται πάνω στο βινύλιο.

Ο ATAHUALPA YUPANQUI ΚΙ ΟΙ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ ΑΠΟΡΙΕΣ ΤΟΥ

Στο τραγούδι του preguntitas sobre Dios (ερωτήματα περί Θεού), της υπέρτατης αρχής απονομής Δικαιοσύνης για όλες ανεξαιρέτως τις θρησκείες, το 1974, ο μεγάλος Αργεντινός τραγουδοποιός Αταουάλπα Γιουπάνκι αναρωτιέται:

«Νοιάζεται ο Θεός για τους φτωχούς;

ίσως ναι, ίσως κι όχι.

Όμως είναι σίγουρο πως τρώει

στο τραπέζι του αφέντη.»

Για τις απορίες του αυτές και για το γεγονός ότι επί πολλά χρόνια υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Αργεντινής φυλακίστηκε αρκετές φορές. Σε μια από τις «συνήθεις» ανακρίσεις, οι ανακριτές του σακάτεψαν το δεξί χέρι για να μη μπορέσει να ξαναπιάσει την κιθάρα του. Όπως αφηγούνταν όμως ο ίδιος «δεν είχαν προσέξει πως είμαι αριστερόχειρας».

Γιάννης Χρυσοβέργης

*Ελπίζω ότι ο εξαίρετος τραγουδοποιός Θανάσης Παπακωνσταντίνου, που έγραψε τους στίχους του ΜΑΥΡΟΥ ΓΑΤΟΥ (ερμηνεία Βασίλη Παπακωνσταντίνου), δε θα μου θυμώσει αν μάθει ότι στη θέση του μαύρου γάτου έβαλα τον BANKSY. 

Ως προς το πώς και το τραγούδι αυτό δεν είχε τη μοίρα του ΜΑΚΡΙΟΥ ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟΥ ΓΙΑΑ ΤΟ ΝΙΚΟ, η απάντηση είναι πως το 1984 ήταν ακόμα «το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση κι ο Λαός στην Εξουσία» και, μολονότι το σύνθημα δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα, τα πρώτα 2-3 χρόνια της διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ υπήρξαν πολύ πυκνά σε ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις τις οποίες για να ξηλώσει εντελώς η μαφιοκρατία -όρος ευρύτερος από τον εύστοχο(;) «λούμπεν μεγαλοαστική τάξη» (ΛΜΑΤ) της μακαρίτισσας  17 ΝΟΕΜΒΡΗ, καθώς περιλαμβάνει και τα πολυπληθή μεσοαστικά δουλικά της- χρειάστηκε σαράντα(40) ολόκληρα χρόνια. 

Και βεβαίως γνωρίζω πως η άποψή μου αυτή προκαλεί ιερή φρίκη σε διάφορους παροικούντες στο ΚΚΕ εσ. της εποχής εκείνης, όμως τα σημεία επαφής τους με την ελληνική κοινωνία ήταν -και δυστυχώς είναι ακόμα- τόσα όσα αυτά της Λωζάνης με την Κοζάνη. Άσε που οι πιο έντιμοι από αυτούς είτε έχουν πάει σπίτι τους είτε περιφέρονται σε διάφορα οικολογικά γκρουπούσκουλα ενώ οι υπόλοιποι έχουν γίνει σφογγοκωλάριοι του Κυριακούλη.

** Η περιγραφή βασίζεται στην ελληνική μετάφραση που διάβασα όταν ήμουν μαθητής της Α' Δημοτικού. Κι ο «διάλογος» της βασίλισσας με το δικαστή - βοήθησε και το γεγονός ότι ήταν μέρες της Αποστασίας κι η Ελλάδα δονούνταν από αντιμοναρχικά συνθήματα, μαζί κι η οικογένειά μου- μου έμεινε ανεξίτηλα χαραγμένος στη μνήμη. Ελπίζω να ήταν καλή η μετάφραση.